Oostenrijk heeft sinds enkele weken een nieuwe regering met daarin de rechts-conservatieve ÖVP en de fascistische FPÖ. Wij laten David Albrich aan het woord, coördinator van het Platform voor een menselijke asielpolitiek. Over het protest tegen de nieuwe regering, de strategie van nazi’s in pak, en linkse perspectieven.

70.000 mensen demonstreerden tegen de nieuwe zwart-blauwe regering. Was je verrast door die grote opkomst?

Nee, niet echt. Toen de Weense Groenen en de SPÖ gingen mobiliseren, wisten we dat het groot zou worden. In de dagen ervoor werd duidelijk dat delen van de grootste vakbond GPA-djp mee zouden doen. Hoewel de leiding nog niet officieel had opgeroepen, hebben betrokkenen zich verenigd in een platform met de naam ‘Sociaaldemocraten en bondsleden tegen politiek crisismanagement’. Ondanks dat de regering onze beweging wil terugdringen, heeft de demonstratie veel Oostenrijkers weer moed gegeven. Voor mij is het duidelijk: Deze protesten zijn slechts het begin.

Hoe komt het dat de vakbonden onderdeel zijn geworden van het protest?

Er zijn verschillende redenen waarom mensen nu in actie willen komen tegen de zwart-blauwe regering. Voor de bonden staan aangekondigde bezuinigingen op sociale regelingen voorop, zoals de afschaffing van de Noodhulp. Dit is een uitkering voor mensen die langdurig zonder werk zitten. Het verdwijnen ervan zal dramatische gevolgen hebben, vergelijkbaar met de Hartz IV-wetgeving in Duitsland. Aan de andere kant wil de regering verdere verslechteringen doorvoeren. Zoals de invoering van een twaalfurige werkdag en drastische hervormingen in het stelsel van sociale zekerheid.

Het initiatief voor de protesten werd echter niet genomen door de vakbonden, maar door het ‘Platform voor een menselijke asielpolitiek’ en het ‘Offensief tegen rechts’. Dat klopt, maar de vakbonden hadden een belangrijk aandeel. Vooral in de organisatie van de demonstratie. We zien het als een enorme vooruitgang dat we de sociaaleconomische thema’s konden verbinden met antifascisme, antiracisme en klimaatpolitiek.

De zwart-blauwe regering in Oostenrijk gebruikt het racisme tegen moslims en vluchtelingen om af te leiden van de echte problemen rondom gezondheid, pensioenen, klimaat, werkloosheid, arbeidsverhoudingen en armoede. Racisme is niet simpelweg een reflex op de crisis en het neoliberale armoedebeleid van de heersende klasse. Het wordt van bovenaf aangewakkerd.

Zo veroorzaakte de minister van Binnenlandse Zaken, Herbert Kickl, een paar dagen voor de demonstratie grote verontwaardiging. Hij verklaarde in een interview dat hij vluchtelingen in grote kampen wilde ‘konzentrieren’. Dat is retoriek die aan de jaren 30 herinnert. Veel mensen zijn bezorgd over de ruk naar rechts in Oostenrijk.  Zulke uitspraken als die van de minister zijn nog maar het topje van de ijsberg. Samen met delen van de media voeren politici een dagelijkse hetze tegen moslims en vluchtelingen.  Maar bij navraag bestreed Kickl het idee dat hij bewust een verband wilde leggen met de nazikampen.

Kickl was jarenlang secretaris-generaal van de FPÖ. Een partij onder leiding van leden van extreem-rechtse, antisemitische studentenverenigingen, die de Groot-Duitse ideologie aanhangen en nooit afscheid hebben genomen van de nationaal-socialistische traditie. Zij vereren de nazimisdadigers onder hun leden en roepen hun ‘broeders’ op om deze ‘eervolle geschiedenis’ te koesteren.

Iemand als Kickl denkt heel bewust na over wat hij zegt, wanneer hij het zegt en hoe hij het zegt. Hij heeft de verkiezingscampagne van de FPÖ voorbereid, de belangrijkste toespraak van Heinz-Christian Strache (nu vice-kanselier) geschreven en hij heeft jarenlange ervaring met rechtse ‘individuele gevallen’ die hun rechterarm niet laag kunnen houden. Kickl zelf heeft de ‘rode lijnen’ in de partij vastgesteld, die niet overschreden dienen te worden, namelijk openlijke liëring aan het nationaalsocialisme en antisemitisme.

Waarom zinspeelt Kickl dan op concentratiekampen, een paar dagen na zijn aanstelling als minister van Binnenlandse Zaken?

De FPÖ is in wezen een fascistische partij, die niet slechts een electorale beweging bouwt (zoals bijvoorbeeld Trump of UKIP), maar ook probeert deze beweging te radicaliseren om van daar uit een activistische fascistische kern te smeden.

‘Grensoverschrijdende uitspraken’, zoals ze vaak eufemistisch door de media worden geduid, zijn geen simpele uitglijders, maar een integraal onderdeel van het fascistische project. Ze zullen nieuwe kiezers ‘verharden’ en aan de partij binden. Kickl handelt met een politieke calculatie, die de antifascistische beweging moet begrijpen als ze de FPÖ succesvol wil bestrijden.

In de oproep voor de demonstratie is een gedeelte gewijd aan moslimhaat. Zijn er ook moslims betrokken bij de demonstratie?

Ja, en het is een grote stap vooruit dat moslimverenigingen in de beweging zijn geïntegreerd. Ze hebben zichzelf aan het hoofd gesteld, zoals het Netzwerk Muslimische Zivillgesellschaft (NMZ). Een van de meest strijdbare toespraken was van een NMZ-lid. Ze zei dat ze er genoeg van had dat moslims voor de verslechteringen verantwoordelijk worden gemaakt. Dit werd begroet met het grootste applaus van de dag.

Wat staat moslims te wachten vanuit deze regering?

De FPÖ voert sinds jaren een islam-vijandige koers en heeft als een van de eersten ingezet op islamhaat, zoals daarvoor op hetzes tegen Oost-Europeanen of Roma. In de verkiezingsstrijd heeft de FPÖ zich echter nauwelijks kunnen onderscheiden van de christendemocratische ÖVP. Racisme was hun grootste gemene deler. De poging van Sebastian Kurz (ÖVP) om extreem-rechtse racistische haatcampagnes te overtreffen is mislukt.

Nu plant de regering vreselijke dingen: Kurz en Strache willen ‘hardvochtigheid’ tonen tegenover de islam. In het regeringsprogramma wordt onder het punt integratie gesteld dat islamitische kleuterscholen en privéscholen sterker worden gecontroleerd en uiteindelijk ook worden gesloten als niet aan de wettelijke eisen wordt voldaan.

Verder plannen de ÖVP en FPÖ een gestandaardiseerde uitgave van de Koran en een ‘omvattende controle van de presentatie van de leer’. Het verbod op financiering uit het buitenland moet niet beperkt blijven tot moskeeverenigingen, maar ook op onderwijs van toepassing worden. Wij vinden dat ongehoord, daarom was het voor ons belangrijk om zij aan zij met moslims te demonstreren.

Islamhaat is de verenigende factor van de heersende klasse in Oostenrijk. We denken dat de machtigen in de toekomst nog sterker daarop zullen inzetten om hun onderlinge conflicten te verbergen. Islamofobie wordt dusdanig sterk aangewakkerd, dat het helaas ook zijn weg heeft gevonden binnen links. Juist daarom vind ik het zo’n belangrijke vooruitgang dat delen van de georganiseerde arbeidersklasse samen met islamitische organisaties hebben gedemonstreerd en zich solidair hebben verklaard met hun issues. We zullen de beweging nog weerbaarder moeten maken tegen racisme, als we willen voorkomen dat we door de heersers worden verdeeld.

Ondanks de hoge opkomst bij de demonstratie heeft de nieuwe partijleider van de sociaaldemocraten (SPÖ) de FPÖ beschuldigd van plannen om nieuwe migranten binnen te halen. Wat denk je daarvan?

Delen van de sociaaldemocraten in Oostenrijk proberen de FPÖ vanuit de rechterflank aan te vallen. Deze strategie heeft zich echter als volledig zinloos bewezen om de ruk naar rechts een halt toe te roepen. Tegelijkertijd is de sociaaldemocratie tot op het bot verdeeld. Leidende sociaaldemocraten als Klubobman, Schieder en Schatz deden mee aan de demonstratie. Ook waren er de Sozialistischen Jugend, de sociaaldemocratische studenten (VSStÖ) en scholieren (AKS), alsook zichtbaar grote contingenten van de sociaaldemocratische vakbond FSG.

Dat de SPÖ-top de dag erop verklaart dat migranten de oorzaak zijn van lage lonen is schandalig. Als 70.000 mensen demonstreren, verwacht ik van de sociaaldemocratie dat het deze mensen meeneemt en een machtige oppositiebeweging in het parlement en daarbuiten opbouwt, in plaats van hen een klap in het gezicht te geven.

Hoe verder nu?

Ik hoop dat het verzet verder uitgebouwd wordt, of het nu gaat over antiracisme of sociale gerechtigheid. Het is mijn wens dat deze regering valt en dat de vakbonden gaan mobiliseren voor grote stakingen. Het is in ieder geval duidelijk dat het een werk van lange adem wordt.

Maar de grote demonstratie heeft veel mensen moed gegeven. Onze volgende plannen gaan over de opbouw van protesten tegen het extreem-rechtse feestje van de FPÖ, het Akademikerball, dat een dag voor de Holocaustherdenking gepland staat. Bovendien zullen we deelnemen aan de internationale actiedag tegen racisme op 17 maart.

Dit interview verscheen eerder in het Duits op Marx21. Nederlandse vertaling: redactie socialisme.nu.