We moeten in actie komen tegen de dreigende militaire (en nucleaire) dreigingen, in de context van politieke instabiliteit, economische wanorde en inter-imperialistische botsingen; ter verdediging van de rechten van het Oekraïense volk.

Een ernstige en gevaarlijke situatie met een wereldwijde geopolitieke dimensie

Sinds een maand of wat zijn we getuige van een militaire escalatie rond Oekraïne die een ernstige bedreiging vormt voor Europa en de wereld en die ons terugvoert naar de ernstigste crises op het hoogtepunt van de Koude Oorlog, zoals de Koreaanse Oorlog (1950-53), de Cubaanse rakettencrisis van 1962 of de plaatsing van de kruisraketten (en de Sovjet SS20) in het begin van de jaren tachtig, toen Ronald Reagan de mogelijkheid overwoog om tactische nucleaire wapens in Europa in te zetten.

Het gevaar van de voortdurende verbale en militaire spiraal en het risico af te glijden naar een gewapend conflict, of dat nu van geringe intensiteit is of ingrijpend, lokaal of veralgemeend, conventioneel of ook een vorm van nucleaire dreiging inhoudt, is groter dan in de genoemde perioden. Hoewel het Oekraïense volk als eerste wordt getroffen, gaan de dreigingen alle actoren aan die betrokken zijn bij de verbale en oorlogszuchtige spiraal van de huidige crisis, in het bijzonder alle volkeren van Europa.

We staan dus voor een dubbele uitdaging:

– reageren op de angst in Oekraïne voor de Russische troepen aan zijn grenzen, die de integratie van Oekraïne in de NAVO zouden willen verhinderen;

– de reële gevaren onder ogen zien die voortvloeien uit de escalatie van oorlogszuchtige verklaringen en gedragingen waarvan de inzet verder reikt dan de Oekraïense kwestie.

Ons algemene standpunt over de NAVO is tweeledig: in de nasleep van de Tweede Wereldoorlog heeft de Vierde Internationale zich vanaf het begin verzet tegen de NAVO en, a fortiori, geëist dat dit militaire bondgenootschap in 1991 samen met het Warschaupact werd ontbonden.

We veroordelen ook de imperialistische retoriek en het imperialistische gedrag van Rusland, die een groeiend deel van de Oekraïense bevolking ertoe hebben gebracht zich tot de NAVO te wenden. De terugtrekking van buitenlandse troepen (Atlantische en Russische) en de militaire neutraliteit van Oekraïne zijn de enige bescherming van zijn onafhankelijkheid. Maar het is aan het Oekraïense volk – en niet aan chantage en onderhandelingen tussen grootmachten – om te beslissen over zijn al dan niet lidmaatschap van de NAVO.

De belangrijkste factoren die bijdragen tot het gevaar van een onstabiele geopolitieke situatie zijn:

– Grote energieproblemen (vooral in verband met de overgang naar hernieuwbare energie) waarbij Rusland in staat is de verschillende energiesituaties (en afhankelijkheden) van de EU en de VS uit te buiten – in de context van enorme economische volatiliteit en het zeer reële risico van een nieuwe financiële crash; problemen van schaarste en inflatie, energieproblemen en grote problemen bij de overgang naar hernieuwbare energie.

– Een reeks gewapende conflicten in de voormalige Sovjet-Unie: van Oekraïne sinds 2014 tot Georgië, Armenië en Azerbeidzjan, via Tsjetsjenië en een lang proces van wederopbouw van de Russische militaire macht en het goedmaken van de tegenslagen en vernederingen sinds het einde van de Koude Oorlog – en een relatieve consolidatie van Ruslands greep op Wit-Rusland en Kazachstan die Poetins grootmachtaanmatiging aanmoedigt;

– En meer in het bijzonder de crisis van het politieke systeem en de interne instabiliteit van de Verenigde Staten – nauwelijks een jaar na de coup-achtige aanval op Capitol Hill die straffeloos werd bevorderd door een Trump die zichzelf zeer snel in het Witte Huis ziet terugkeren – de Europese Unie en vooral Rusland zelf, na twee jaar van wijdverbreide pandemieën en opstanden tegen autoritarisme, corruptie en repressie.

– Het vastlopen van het ‘Normandische Format’ (Frankrijk, Duitsland, Rusland, Oekraïne) van conflictbeheersing in Oekraïne na de Russische bezetting van de Krim sinds 2014.

Zowel Poetin als Biden moeten een sterk en agressief imago uitstralen, enerzijds om hun binnenlandse geloofwaardigheid en legitimiteit te herwinnen en anderzijds om wat ze als hun respectieve invloedssferen beschouwen te disciplineren: Poetin om te herstellen van de grootste golf van anti-autoritaire protesten sinds de Perestrojka, die Rusland sinds enkele maanden doormaakt en de opstanden tegen corruptie, ongelijkheid en post-Stalin paternalisme in wat hij als Ruslands invloedsgebied beschouwt (Wit-Rusland, Kazachstan, enzovoort …). Biden, die aan de vooravond staat van de tussentijdse verkiezingen voor het Congres, na een vernederende terugtrekking uit Afghanistan en gebukt gaat onder een teleurstellend binnenlands beleid dat hem een niveau van impopulariteit heeft bezorgd dat vergelijkbaar is met dat van Trump in de laatste maanden van zijn presidentschap.

De positie van Poetin binnen Rusland hangt ook rechtstreeks af van zijn buitenlands beleid. Zijn vierde presidentiële termijn loopt af in 2024, waarna hij de macht zal moeten behouden (in het licht van zijn afnemende populariteit) of deze zal moeten overdragen aan zijn ‘opvolger’. Dit proces van ‘machtsoverdracht’ in een situatie van volledige degradatie van alle politieke instellingen hangt alleen af van Poetins eigen besluit en zijn vermogen om de bureaucratische en financiële elites rond zich te verenigen tegenover interne en externe bedreigingen.

​​​​​​​Eerste dreiging van een kernoorlog in zestig jaar

De arrogantie van hun respectieve verklaringen is evenredig aan hun politieke zwakte: ‘Ik hoop dat Poetin zich ervan bewust is dat hij niet ver van een nucleaire oorlog verwijderd is’. ‘Poetin wil het Westen op de proef stellen en hij zal daarvoor een prijs betalen die hem spijt zal doen krijgen van wat hij heeft gedaan’, zei Biden tijdens een persconferentie op 20 januari. Maar dit soort oorlogszuchtige verklaringen, zelfs als ze het gaat om gebaren en een spelletje blufpoker, zijn nooit ongevaarlijk gezien het risico van een ongecontroleerde spiraal.

De bepalende factor achter de massale concentratie van troepen aan de noord- en oostgrenzen van Oekraïne is de vrees van Rusland voor een hypothetische toetreding van Oekraïne tot de NAVO, die de inzet van vijandige kernwapens naast zijn land mogelijk zou maken.

Dat 30 jaar na het einde van de USSR en de ontbinding van het Warschaupact: bij de uitbreiding van de NAVO en de wederopbouw van het Russische imperialisme

Toen Michail Gorbatsjov 30 jaar geleden besloot het Warschaupact te ontmantelen, stemden de NAVO-leiders in met de ontbinding van het Atlantische pact en beloofden ze dat het toekomstige herenigde Duitsland een neutraal land zou zijn, zoals Oostenrijk dat sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog was. Zoals bekend trad niet alleen het herenigde Duitsland toe tot het Atlantisch Bondgenootschap, maar breidde het bondgenootschap zich sindsdien ook uit in oostelijke richting, waarbij de meeste landen die 45 jaar lang tot het Sovjetblok hadden behoord werden opgenomen: in 1999 Polen, de Tsjechische Republiek en Hongarije. In 2004 volgden Bulgarije, Estland, Letland, Litouwen, Roemenië, Slowakije en Slovenië. Albanië en Kroatië in 2009, en in 2020 was het de beurt aan Noord-Macedonië.

De instandhouding en uitbreiding van de NAVO, die de betrekkingen op het continent allesbehalve tot rust brengt, zet ze in feite onder druk – en kan een grootse Russische expansionistische logica alleen maar in de hand werken, ten nadele van de landen die tussen de EU en de door Moskou gedomineerde Euraziatische Unie liggen.

De militaire mobilisatie van Rusland langs de Oekraïense grens verklaart waarom Biden heeft aangekondigd dat hij bereid is te onderhandelen over het niet inzetten van strategische wapens in Oekraïne en dat het NAVO-lidmaatschap van Oekraïne niet op de agenda staat. We mogen echter niet vergeten dat, volgens de eigen rapporten van de FBI, sinds de omverwerping van de regering Janoekovitsj in Oekraïne, de Russische annexatie van de Krim en het begin van de afscheiding in de Donbass, Oekraïne een oefenterrein is geworden voor de internationale fascistische beweging, die anti-Russische strijders heeft gerekruteerd om in Oekraïense milities te worden geïntegreerd, ongeveer zoals het islamitisch fundamentalisme eerst de oorlog in Afghanistan heeft gebruikt (met de vorming van Al Qaida destijds door de CIA en de Pakistaanse militaire inlichtingendienst), vervolgens de oorlog in Bosnië en meer recentelijk in Irak en Syrië (de oorsprong van het IS-terrorisme). Maar de zogenaamde ‘Volksrepubliek Donetz’ rekruteert ook fascistische en ultranationalistische Slavische krachten.

Ondanks de Russische escalatie en de mobilisatie van NAVO-troepen en Amerikaanse bewapening in de Baltische republieken, is er gelukkig ruimte voor onderhandelingen, maar het zal moeilijk zijn om tot een flexibele oplossing te komen als beide partijen de situatie zeer gespannen hebben gemaakt en uitgaan van posities van politieke zwakte en interne institutionele instabiliteit.

​​​​​​​Van militaire dwaasheden naar economische dwaasheden: over de ‘sancties’ waarmee Biden dreigt

Ondanks de agressiviteit van Biden en de NAVO zijn de Europese mogendheden verdeeld over de vraag wat te doen. Terwijl sommige landen, zoals Frankrijk en Duitsland, zeer terughoudend staan tegenover militaire afschrikking, is de onderdanige houding van de ‘progressieve’ Spaanse regering bijzonder bedroevend. Logischerwijs is Duitsland een sleutelland in dit scenario, aangezien het economisch kwetsbaar is en voor zijn energievoorziening enorm afhankelijk van Rusland.

Biden dreigt met nooit eerder geziene sancties, zoals het verbannen van Rusland uit het wereldwijde SWIFT-betalingssysteem of het afsnijden van de Nord Stream 2 pijplijn, waarop Poetin antwoordt dat dit de ‘volledige verbreking van de betrekkingen’ met de VS zou betekenen. Als Rusland, dat al maanden opzettelijk de prijs van zijn gasexport naar Europa verhoogt als een geopolitiek drukmiddel, zou besluiten de prijs verder te laten escaleren of de leveringen helemaal stop te zetten, hebben we het over een drastische vermindering van de industriële activiteit en van de elektriciteits- en warmtevoorziening in een groot deel van Midden-Europa, met de daaruit voortvloeiende sociaaleconomische gevolgen, die ongetwijfeld dramatisch zullen zijn.

Anderzijds, als Rusland uit het SWIFT-systeem zou worden gezet, zouden de 56 miljard dollar aan westerse financiële tegoeden en de 310 miljard euro die in Russische bedrijven zijn ondergebracht, hoogstwaarschijnlijk ernstig in gevaar komen door een onmiddellijke gerichtheid op de Russische reactie (in feite verklaren zelfs sommige westerse functionarissen ook dat dit niet realistisch is). Het lijdt geen twijfel dat een energie-, financiële en handelsoorlog van dit kaliber dodelijk zou zijn voor een wereldeconomie die twee jaar pandemie en alle geaccumuleerde destabiliserende effecten van de veertig jaar lange golf van recessie, financialisering en neoliberale deregulering met zich mee zou slepen en, last but not least, een verdere geo-economische en geopolitieke toenadering tussen Rusland en China in de hand zou werken, de grootst denkbare nachtmerrie voor de strategen in Washington.

​​​​​​​De onzekerheden van de situatie

De Amerikaanse en Britse autoriteiten bevelen hun burgers Oekraïne te verlaten vanwege het gevaar van een Russische invasie in het land. Deze acties dragen bij tot het ontstaan van een oorlogspsychose en zetten de situatie verder onder druk. Duitsland heeft echter zijn veto uitgesproken over de levering van wapens uit de voormalige DDR (Oost-Duitsland) aan Oekraïne, waar enkele Baltische republieken op zaten te wachten. Britse militaire vluchten met wapens naar Oekraïne vermijden tegenwoordig over Duits grondgebied te vliegen. Paradoxaal genoeg zijn de weinige zinnige commentaren op de huidige situatie niet afkomstig van politici of journalisten, maar van sommige militairen: ‘De media gooien olie op het vuur van een conflict, ik heb de indruk dat niemand beseft wat een oorlog echt betekent,’ zegt generaal Harald Kujat, een voormalig inspecteur-generaal van de Bundeswehr. ‘Het kan niet zo zijn dat we alleen maar over oorlog praten in plaats van over hoe we oorlog kunnen voorkomen’.

​​​​​​​De Russische politieke situatie en de bedoelingen van Poetin

Rusland, met een militair budget van 3% van de militaire uitgaven in de wereld (laten we niet vergeten dat we het hebben over het op één na grootste conventionele leger ter wereld, een landmacht vergelijkbaar met die van de VS en een nucleair arsenaal dat bijna gelijk is aan dat van de VS), speelt een zeer gevaarlijk destabiliserend spel in een context van strategische verdeeldheid en interne crisis in de NAVO, wat een zeer agressieve reactie van die militaire alliantie zou kunnen uitlokken. In tegenstelling tot de beweringen van de linkse nostalgici van de Koude Oorlog, die Poetins neo-tsaristische, oligarchische en nationalistische beleid – dat heeft bijgedragen tot het neerslaan van opstanden en volksrevoluties in Syrië, Wit-Rusland en Kazachstan en tot het muilkorven, onderdrukken en intimideren van de democratische oppositie en de volkskrachten in de Russische Federatie – verwarren met het revolutionaire, proletarische en internationalistische beleid van Lenin, is het buitenlands beleid van Rusland zonder enige twijfel reactionair.

Tegenwoordig lijdt de Russische samenleving onder enorme armoede en ongelijkheid (zelfs meer dan de VS). In feite is de ‘nieuwe architectuur van de wereld’ die Rusland voorstaat het imperialisme van het begin van de 20e eeuw, waarbij de wereld is verdeeld in ‘belangengebieden’ van grote mogendheden en kleine landen elk recht wordt ontzegd om hun eigen lot te bepalen. De belangrijkste claim van Rusland op Amerika vanuit dit perspectief is dat het een ‘unipolaire soevereine’ wereld heeft opgebouwd (in Poetins beroemde uitdrukking) en niet bereid is deze te delen met de rest van de wereldspelers.

Voor de meeste westerse media zijn Poetin en de ‘angstaanjagende’ Lavrov echter de enige schurken in de film. Maar in feite zijn er, in de woorden van iemand die zo onverdacht is van bolsjewistisch radicalisme als Oskar Lafontaine, ‘veel moordenaarsbendes in de wereld, maar als we de doden tellen die ze veroorzaken, is de misdadige bende van Washington de ergste’. Wat het Russische volk nodig heeft is ontspanning, een kans om een democratische volks oppositie te ontwikkelen die in staat is de broze alliantie tussen de post-Stalinistische bureaucratie en de maffiose oligarchie, die de basis vormt van het autoritaire regime van Poetin, te verbreken, de nationalistische hysterie te bezweren die dit reactionaire blok bijeenhoudt en de eisen van de jeugd, de vrouwen en de werkende klassen nieuw leven in te blazen met een internationalistische inslag.

​​​​​​​Wat kunnen we verwachten?

Dat Rusland Oekraïne zal ‘binnenvallen’ en het hele land zal bezetten, is volstrekt uitgesloten. In de straten van Boedapest zijn de sporen van de Sovjetbezetting van 1956 nog steeds te zien. Wat toen in Hongarije gebeurde, zou kinderspel zijn vergeleken met wat vandaag in Oekraïne zou gebeuren.

Wat veel waarschijnlijker is, is dat Poetin ’tactische’ kernraketten zal installeren in Wit-Rusland, Kaliningrad en andere nabijgelegen gebieden. Evenmin kan de mogelijkheid van een annexatie van de Donbass worden uitgesloten. De huidige stijgende olie- en gasprijzen, en de verwachting dat die zullen blijven stijgen, zouden het Kremlin in staat kunnen stellen de economische kosten van dergelijke operaties te dekken. En, hoewel minder waarschijnlijk en veel riskanter – en zeker veel bloediger – kan een Russische militaire operatie om het gebied ten zuiden van de Donbass (Mariupol) in te nemen teneinde een veiligheidsgordel in zuidwestelijke richting te organiseren en twee rebellengebieden met het Krim-schiereiland te verbinden, evenmin worden uitgesloten.

​​​​​​​De taken van revolutionaire, pacifistische en democratische krachten in Europa en de wereld

De huidige ontwikkelingen zijn ernstig en uiterst gevaarlijk voor de vrede in Europa. Zoals we weten, heeft in situaties van maximale spanning geen enkele actor absolute controle over de gebeurtenissen en kan elk ongeval oncontroleerbare situaties veroorzaken. Een internationale mobilisatie is dringend nodig om de grondslagen te leggen voor een wereldwijd antimilitaristisch en anti kernwapen-offensief. De spanningen in het gebied Azië-Stille Oceaan houden ook verband met de voortdurende escalatie in Oekraïne en imperialistische verleidingen in tijden van economische, sociale en institutionele crisis van de grootmachten zijn bijzonder gevaarlijk. Om al deze redenen roepen we politieke, sociale, maatschappelijke, nationale, regionale en internationale organisaties op om te zoeken naar grote internationale mobilisatiemomenten om zich opnieuw aan te sluiten bij de internationalistische en solidariteitsimpuls van links.

Laten we de mobilisatie organiseren voor de-escalatie, vrede, de ontbinding van de blokken en het zelfbeschikkingsrecht van de volkeren!

Nederlandse vertaling; redactie Grenzeloos.