De huidige situatie is vol gevaren, en dat geldt zowel voor België zelf als voor de wereld daarbuiten. Bij veel arbeiders, jongeren en activisten roepen deze gevaren een gemengde reactie op: enerzijds woede, anderzijds ontzetting en machteloosheid. Er is een klimaatcrisis, een sociale crisis, een toenemend aantal oorlogen – waaronder zelfs een genocide –  militarisering en een opmars van extreemrechts. Zelfs de grootste mogendheid ter wereld blijkt er niet immuun voor te zijn, want nergens staan democratische verworvenheden zo sterk op de helling als in de VS. Al deze risico’s en aanvallen komen samen in wat wel één wijdverspreid offensief lijkt te zijn, dat de bestaansvoorwaarden en het voortbestaan van de menselijke samenleving tout court bedreigt.

In België zien we met de zogeheten ‘Arizona’-coalitie rechts en extreemrechts hand in hand oprukken in een project dat erop gericht is de sociale zekerheid te ontmantelen, afwijkende meningen te criminaliseren, vluchtelingen te verdrijven en duizenden mensen in armoede te duwen. Op die manier zaait de coalitie verdeeldheid en maakt ze werknemers hoogst onzeker. En dit is nog niet eens alles.

Rechts in de aanval tegen rechten

De Arizonaregering, gevormd uit N-VA, MR, Les Engagés, CD&V en Vooruit, is de belichaming van een regelrechte klassenoorlog tegen de sociale meerderheid. De aangekondigde maatregelen zijn slechts een voorproefje van wat ons te wachten staat als we deze partijen ongehinderd hun gang laten gaan. En het is nu al zo overdonderend: het uitkleden van de werkloosheidsverzekering, de afbraak van het recht op een fatsoenlijk pensioen, jacht op langdurig zieken, bezuinigen op de openbare diensten, racistische maatregelen tegen vluchtelingen en het aan banden leggen van vakbondsactiviteit. Hun zogenaamde ‘begrotingsdiscipline’ richt zich hoofdzakelijk tegen werknemers, met of zonder baan, ziek of gezond, jong of oud, maakt niet uit, en vrouwen en migranten worden dan nog extra geviseerd.  De strategie is duidelijk: verdeel en heers; bezorg de armen een schuldgevoel en druk zo mobilisaties op voorhand de kop in. Zo kan een autoritair en neoliberaal project aan vaart winnen. Er lijkt bijna niet aan te ontkomen, en toch vertegenwoordigt deze regering, net als haar Waalse en Vlaamse vertakking, slechts de belangen van een kleine minderheid van de bevolking. Dat dit op grote schaal wordt doorzien is al aangetoond door de massale mobilisaties van de voorbije maanden. Deze ministers, vooral die van Vooruit en Les Engagés, hebben helemaal geen mandaat verkregen om onze grondrechten af te breken, ook al beweren (en geloven) ze zelf dat ze dit doen om die rechten juist te ‘redden’. De ‘Arizona’-coalitie is dus niet onoverwinnelijk, maar slechts op één voorwaarde: dat wij niet zelf simpelweg de status quo verdedigen of wachten op de volgende verkiezingsuitslag. Het is nu tijd de handschoen op te nemen en de uitdaging aan te gaan.

We hebben een alternatief nodig… maar welk?

De Vivaldi-regering was de coalitie van het verloochenen. Met name op het gebied van lonen, dat van klimaat, het recht op asiel en dat op abortus heeft ze niets van wat de regering-Michel heeft gedaan in twijfel getrokken. Ook de aanval op de pensioenleeftijd stopte toen niet. In feite heeft Vivaldi de weg vrijgemaakt voor Arizona. Het heeft dan ook geen enkele zin te hopen op een hypothetische terugkeer van dergelijke zogeheten ‘coalities van het extreme midden’. Elke keer als sociaaldemocraten en groenen deelnamen aan een van deze regeringen hebben we de privatisering, de  ongelijkheid en ecologische rampspoed zien toenemen. Aan Franstalige zijde kondigen beide politieke stromingen nu een periode van introspectie aan, maar aan Vlaamse zijde gaat Vooruit onverminderd door met het steunen van het meest uitgesproken neoliberale beleid sinds 1945. De PTB/PVDA is er in beide landsdelen in geslaagd een oppositioneel geluid tegen het neoliberalisme te laten horen, maar het is een weerwoord met beperkingen. In haar eentje is de PTB /PVDA niet in staat een uitweg uit deze crisis te bieden.

Vandaag moeten we dus het politieke zwaartepunt verleggen, niet naar de instellingen maar naar de sociale bewegingen, in al hun geledingen: vakbonden, collectieven, verenigingen, bewegingen op het gebied van feminisme, milieu, antiracisme en internationale solidariteit. Een echt alternatief ontstaat en groeit van onderaf. De weg naar verandering wordt uitgestippeld door sociale bewegingen en rechts beseft dat heel goed. Juist daarom wil Arizona alle vakbondsvrijheden ondermijnen, van het demonstratierecht tot het stakingsrecht.

Durf te vechten om te winnen

Een strategie van afzonderlijke actiedagen, verspreid over de lange termijn, zal geen schrik aanjagen. Af en toe een dagje of weekje druk uitoefenen, hopend op een tegenslag hier of daar zal de lawine aan rechtse maatregelen niet doen stoppen. In de praktijk komt dit neer op een capitulatie voor het leeuwendeel van die reactionaire beleidsvoorstellen. Het strategisch doel kan niet zijn de Arizonatrein te vertragen maar haar te doen ontsporen. De tandem De Wever-Bouchez heeft aangegeven niet van opgeven te willen weten en vast te houden aan het hele pakket aan aanvallen tegen de arbeidersklasse. Ook nu haar ‘evenwichtige begroting’ op grote hoeveelheden gebakken lucht blijkt te zijn gebaseerd en de internationale situatie op het gebied van zowel conjunctuur en veiligheid in snel tempo verslechtert, gaat Arizona gewoon door op de inslagen weg, bereidt ze zelfs nieuwe aanvallen voor.

Er is een grootschalige ‘Operatie Waarheid’-campagne nodig om iedereen dit gevaar onder ogen te laten zien en vooral de dringende noodzaak ertegen te mobiliseren. Alle sociale bewegingen moeten hierbij worden betrokken, niemand mag achterblijven bij het opbouwen van een tegenmacht, ecologisten evengoed als mensen die zich inzetten voor vluchtelingen of LGBTQ+ groepen en natuurlijk vakbondsactivisten. We hebben behoefte aan een geloofwaardig en overkoepelend actieplan dat stakingen en demonstraties in een crescendo kan brengen. Inderdaad, zoals in 2014, maar dit keer tot het einde toe, zodat de strijd ditmaal wél gewonnen kan worden. De nederlaag van Arizona is namelijk geen doel op zich maar een tussenstap naar het bereiken van een nieuw machtsevenwicht. Dat kan op zijn beurt weer het startpunt vormen van het in vraag stellen van het kapitalistische model dat drijft op uitbuiting, onderdrukking en ecologische vernietiging. Om dit te bereiken hebben we én vakbonden én sociale bewegingen nodig die democratisch georganiseerd en strijdbaar zijn, maar die ook een maatschappijvisie omarmen die hen in staat stelt de machtskwestie aan de orde te stellen. Door op alle crises tegelijk te reageren (die van de ecologie, de democratie en het sociale) kunnen zij samen enorme krachten losmaken.

Een sociale beweging die de politieke kwestie in eigen hand neemt

Syndicale onafhankelijkheid betekent niet hetzelfde als apolitiek zijn. Het betekent dat we niet in dienst staan van een politieke partij maar dat belet ons evenmin een eigen maatschappijvisie te ontwikkelen en te promoten. Een ecologische transitie is niet mogelijk zonder breuk met het kapitalisme en het productivisme; echte democratie komt er nooit zonder macht voor de arbeiders; wereldvrede veronderstelt gelijkheid en rechtvaardigheid tussen alle volkeren. Zo kan er ook geen blijvende sociale overwinning worden behaald zonder politieke koerswijziging, geen succes voor links, zolang we ook maar een duimbreed toegeven aan pogingen om verdeeldheid te zaaien tussen onderdrukten en uitgebuitenen.

We moeten dus niet weer in de val trappen die voor ons wordt gespannen door begrippen als ‘het afremmen van de groei van de overheidsschuld’ of het ‘niet in gevaar brengen van de stabiliteit van de Europese Unie’. Wanneer een regering ons een reactionaire agenda dicteert, hebben we niet alleen het recht daartegen de ageren, we zijn dat aan onszelf verplicht.  En dat betekent breken met de logica van de onvermijdelijkheid. Groei van de staatsschuld? Die is het resultaat van een opeenstapeling van belastingvoordelen en reddingoperaties ten behoeve van grote bedrijven en banken. Bezuinigingen als antwoord? Die zijn onaanvaardbaar in zo’n rijk land als het onze. Doorgaan met de wedloop naar steeds meer kapitalistische groei? Die is onverenigbaar met het voortbestaan van de menselijke beschaving. De ‘bestuurbaarheid’ van België garanderen? Dat doen we niet door sociale en democratische rechten in te perken, wel door de actieve solidariteit tussen de regio’s te promoten. Laten we de reële eenheid van de arbeidersklasse plaatsen tegenover een fictieve nationale of regionale.

Voortbouwen op onze sterke punten

De afgelopen jaren hebben veel maatschappelijke gevechten laten zien dat het ook anders kan. Er zijn veel bemoedigende tekenen geweest. Zo waren er klimaatmarsen en mobilisaties in solidariteit met Palestina, stakingen in de zorg en het onderwijs en ontstonden er nieuwe allianties, zoals Code Rood en Commune Colère. Als er maar duidelijke eisen zijn, met betrekking tot concrete leef- en werkomstandigheden kunnen er blijkbaar ook vitale bewegingen ontstaan. Die bewegingen liggen in het verlengde van de grote mobilisaties van werknemers die al vóór het aan de macht komen van Arizona zijn begonnen en die nu een nieuw elan vinden. Zo kunnen alle leugens en bedrog van deze regeringscoalitie effectief aan de kaak worden gesteld.

Wij geloven dat er een hecht sociaal en politiek front kan worden gevormd rond een degelijke dynamiek. Dit front zal ook in staat zijn een radicaal programma naar voren te brengen: democratische controle over rijkdom en energie, een collectieve arbeidstijdsverkorting en fatsoenlijke lonen voor iedereen, versterkte sociale zekerheid en openbare dienstverlening, een ecologisch overgangsplan dat in verhouding staat tot de uitdaging van de klimaatopwarming, een einde aan de EU-dictaten over begrotingsdiscipline en overheidsinterventie, gegarandeerde vrouwenrechten en tenslotte een waardige opvang voor vluchtelingen.

We beginnen niet vanaf nul. De Belgische vakbeweging verenigt niet minder dan drie miljoen werknemers en de sociale bewegingen mobiliseren nog eens tienduizenden anderen. Samen vormen ze een menselijk reservoir met een potentieel immense kracht, tenminste, als ze hun defensieve houding durven laten varen. De vakbeweging kan een sleutelrol vervullen in het samenbrengen van al dat verzetspotentieel van burgercollectieven en sociale bewegingen. Door iedereen rond een reeks dringende en concrete eisen om tafel te krijgen, kan de vakbeweging het startsein geven voor een brede mobilisatie. Daarbij hoeven we de bestaande politieke meningsverschillen niet te ontkennen.  Rond deze eisen kunnen we een echt politiek alternatief naar voren brengen, in een frontale oppositie en als één links blok tegenover het rechtse.

Hefbomen om de onmacht te overwinnen

Deze open brief is een uitnodiging, een oproep tot open discussie, een uitgestrekte hand naar iedereen die actief is in een vakbond of sociale beweging en die niet wil blijven steken in louter verontwaardiging. Concreet stellen we voor:

  • Het initiatief te nemen tot een nationale conferentie van alle sociale en politieke krachten die het momenteel tegen Arizona en haar regionale varianten opnemen of willen opnemen. Die gesprekken kunnen alvast plaatsvinden in comités binnen de beroepssectoren, binnen bedrijven, buurten, scholen en ziekenhuizen.
  • Die stemmen bij elkaar te brengen op een grote, overkoepelende bijeenkomst.
  • Het debat over de noodzaak van een politiek en antikapitalistisch alternatief ook los van Arizona blijvend te voeren.

Deze voorstellen zijn geen pasklare antwoorden, maar hefbomen om de onmacht te overwinnen, om de dynamiek die al aan de gang is te voeden. De politieke partijen die beweren links te zijn moeten we confronteren met de gevolgen van hun daden en voor de keuze stellen: blijven we rondjes draaien voor de dompteurs van het kapitaal of springen we uit de kooi van dit circus?

Deze open brief richt zich tot diegenen die meer willen doen dan enkel het ergste voorkomen en die een andere samenleving willen opbouwen, waaruit dit ergste zal zijn verdwenen.

Het gevoel van shock en verbijstering dat de opmars van extreemrechts oproept, moet en kan overwonnen worden.  Miljoenen burgers in de VS laten ons zien dat het mogelijk is collectief in verzet te komen, zelfs onder aanzienlijk moeilijker omstandigheden dan in Europa en in België.

Een leefbare, eerlijke, egalitaire en democratische wereld is noodzakelijk, urgent maar ook mogelijk. Er is een rol voor ons weggelegd, voor ons allemaal samen, om deze op grote schaal opnieuw geloofwaardig te maken. De tijd is gekomen voor een verenigd front.

Wij, SAP – Antikapitalisten, zijn van mening dat het exclusief mikken op sociaal overleg met werkgevers en regeringen het vakbondswerk bemoeilijkt. Tegelijk zijn we er ons er ook van bewust dat het kiezen voor andere strategische opties niet voor de hand ligt. Wij willen daarover meedenken, ook omdat veel van onze leden zelf over een behoorlijke ervaring in het vakbondswerk beschikken en actief zijn in sociale bewegingen. We willen jullie twijfels, kritieken en voorstellen horen, maar bovenal willen we samen met jullie voorwaarts gaan.

Met deze ‘open brief’ roepen we iedereen ter linkerzijde op de krachten te bundelen, omdat we geen tijd te verliezen hebben.

SAP – Antikapitalisten