‘We’ve unmasked madmen, Watson, wielding scepters, reason run riot, justice howling at the moon.’ (‘‘We hebben gekken ontmaskerd, Watson, met scepters zwaaiend, de op hol geslagen rede, gerechtigheid huilend naar de maan.’)

Sherlock Holmes in Murder By Decree.

In de labels rechts van deze blogpost op De Laatste Vuurtorenwachter, moet ge maar eens tot aan de ‘v’ scrollen en ge zult zien dat daar al vijf posts over Victor Serge staan. Een ervan betreft de recente Engelse vertaling van diens dagboeken.

Nu heeft ook Tariq Ali daar in de London Review of Books een lang stuk over geschreven, Inquisition Mode, dat ik u van harte aanbeveel, niet alleen omdat Tariq Ali een oud-makker van me is, maar ook omdat diens bespreking een waar meesterwerkje is. En ik herken er de schriftuur in die wel meer oude en oud-trotskisten met elkaar delen.

Uit die bespreking wil ik trouwens iets vertalen, iets wat minder met Tariqs mooie manier van schrijven van doen heeft, dan met een opvallende vergelijking die hij maakt. Het betreft de beruchte showprocessen eind de jaren dertig in Rusland, waarbij Stalin de communistische oppositie uitschakelt. Tijdens die processen bekennen Stalins opposanten de meest vreemde misdaden. Onvoorstelbare bekentenissen! Maar Tariq Ali wijst op een precedent in de geschiedenis, waarbij mensen zo mogelijks nog vreemdere — en evengoed onbestaande — misdaden bekennen.

‘Wat Serge en Trotski, met wie hij na zijn uitwijzing begon te corresponderen, choqueerden, waren de ‘bekentenissen’, die de taal en de methoden van de Spaanse inquisitie overnamen. Zinoviev, een van Lenins naaste kameraden, met wie Serge begin jaren twintig in de Komintern had samengewerkt, ‘bekende’ aldus: ‘Mijn gebrekkige bolsjewisme werd omgevormd tot anti-bolsjewisme en door het trotskisme kwam ik tot het fascisme. Trotskisme is een variëteit van fascisme en Zinovjevisme is een variëteit van trotskisme.’

En dan zegt Tariq Ali langs zijn neus weg:

‘De inquisiteurs van de 18e eeuw waren betere schrijvers. Vergelijk: ‘Ik ben een satelliet en leerling van Satan. Lange tijd was ik portier bij de hellepoort, maar enkele jaren geleden begon ik met 11 van mijn metgezellen het koninkrijk van de Franken te verwoesten. Zoals ons bevolen was, vernietigden we de maïs, de wijn en alle andere vruchten die door de aarde werden geproduceerd voor gebruik door de mens.’

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op De Laatste Vuurtorenwachter.