“Het leven op aarde kan zich herstellen van een grote klimaatsverandering door te evolueren naar nieuwe soorten en door nieuwe ecosystemen te creëren. De mensheid kan dat niet.”

Dat staat te lezen in het ontwerprapport van het IPCC (6de evaluatierapport normaal verwacht tegen februari 2022).

De tekst is duidelijk over de gevarengrens die niet overschreden mag worden: boven de 1,5°C komen betekent “gedurende eeuwen, geleidelijk aan ernstige en soms onomkeerbare gevolgen”. Het uiteenvallen van de ijskap op Groenland en in Antarctica, wordt een van de onomkeerbare verschijnselen in de komende historische periode. De dreigende verdwijning van de gletsjers in die regio’s (volgens sommige glaciologen is dat proces gestart en zal het niet stoppen) zal de komende eeuwen een zeewaterpeilstijging meebrengen van ongeveer 13 meter.

Het ergste moet nog komen…

De doelstelling van het akkoord van Parijs was de opwarming ver beneden de 2°C te houden en een volgehouden inspanning om de 1,5°C niet te overschrijden. De experten van het IPCC houden het nu niet meer bij een dubbelzinnige formulering. Volgens de tekst moeten we ver beneden de 1,5°C blijven: immers, “zelfs bij 1,5°C zullen de levensvoorwaarden zodanig veranderen dat bepaalde organismen zich hieraan niet kunnen aanpassen.” De gemiddelde actuele temperatuurstijging bedraagt reeds 1,1°C ten opzichte van het pre-industrieel tijdperk en de Wereld Meteorologische Organisatie waarschuwt: bij het huidige tempo van uitstoot bestaat er 40% kans dat de grens van de 1,5°C over één jaar, vanaf 2025 wordt overschreden.

“Het ergste komt nog, schrijft het IPCC, met meer gevolgen voor het leven van onze kinderen en kleinkinderen dan voor onszelf”. Zonder radicale antiliberale maatregelen, zullen er de komende tien jaar 130 miljoen meer mensen in extreme armoede terecht komen. Bij 2°C opwarming zal het aantal slachtoffers van honger met 80 miljoen toenemen tegen 2050 en honderden miljoenen inwoners van kuststeden zullen meer frequente overstromingen ondergaan met belangrijke migratiebewegingen. Zelfs bij 1,5°C zal het aantal stedelingen geconfronteerd met watertekorten in 2050, stijgen met 350 miljoen.

We moeten het steeds maar herhalen: de armen en de arme landen worden het ergst getroffen door deze ramp. Het ontwerprapport noteert ook dat “de kosten voor adaptatie in Afrika met tientallen miljarden dollar per jaar zullen toenemen boven de 2°C”. Wie zal dat betalen?

Even ter herinnering, meer dan tien jaar na de COP van Cancùn (2010) hebben de rijke landen hun belofte van 100 miljard dollar voor een klimaatfonds, om de landen van het Globale Zuiden te helpen, niet vervuld. Het is een van de blokkeringspunten in de onderhandelingen voor de COP 26 in Glasgow op het einde van dit jaar. Zo wordt nu in een zorgvuldig discreet gehouden atmosfeer, door de financiële en politieke hoofdkwartieren, een misdaad zonder voorgaande voorbereid tegen de mensheid. Een misdaad tegen de armen die bijna geen verantwoordelijkheid dragen voor de klimaatverandering!

Het moment van actie is nu aangebroken

De tekst die naar de pers is gelekt is niet het project van het rapport zelf maar van de samenvatting hiervan voor de politieke beleidsmakers (Summary for Policy Makers). Het is bij het IPCC (een intergouvernementeel orgaan) de gewoonte dat deze samenvatting het voorwerp is van vaak harde onderhandelingen tussen de wetenschappelijke auteurs van het volledige rapport en de vertegenwoordigers van de landen. Waarschijnlijk was de pers lek bedoeld om de oorspronkelijke tekst te verspreiden nog voor de vertegenwoordigers van de landen een verzachting of het verwijderen van de meest alarmerende formuleringen konden doordrukken.

Dat is meer dan waarschijnlijk want de kapitalistische lobby van de fossiele energiesector doet al jaren zijn uiterste best om het gevaar te ontkennen of te minimaliseren en hij beschikt over machtige politieke bondgenoten (voorbeeld: China en Saoedi-Arabië hebben bekomen dat de Ngo’s en de pers niet deelnemen aan de voorbereidende discussies voor de COP 26). De lek in de pers is dus een dubbel alarmsignaal: over de extreme ernst van de objectieve situatie en over het gevaar dat de eindversie gedeeltelijk de buitengewone ernst van de toestand verbergt voor de wereld publieke opinie.

Er valt niet aan te ontkomen: meer dan ooit moeten de sociale bewegingen met alle macht de alarmklok luiden en zo breed mogelijk mobiliseren om de landen te verplichten onmiddellijk de broodnodige radicale maatregelen te nemen voor een stabilisatie van de opwarming ver beneden de 1,5°C, en dit op een sociaal rechtvaardige manier en een rechtvaardige Noord-Zuid relatie (met respect voor het principe van de “gemeenschappelijke maar gedifferentieerde verantwoordelijkheid”). Zonder trucjes, zonder “tijdelijk overschrijden”, zonder gebruik te maken van gevaarlijke technologieën en met maatregelen in lijn met de dringende bescherming van de biodiversiteit.

“Nul uitstoot”: een criminele politiek

Laten we eerlijk zijn, dit is helemaal niet wat de regeringen aan het bekokstoven zijn wanneer ze “koolstof neutraliteit” beloven (of “nul uitstoot”) tegen 2050. In het beste geval bereiden de regeringen een “tijdelijk overschrijden” voor van de 1,5°C gecombineerd met “lage koolstof technologieën” (codewoord voor kernenergie) en het uitbouwen van zogenaamde “technologieën met negatieve uitstoot”. Maar die technologieën zijn voor de meesten nog in het prototype stadium of als demonstratie opstelling.

Men wil ons wijsmaken dat men hiermee de planeet zal kunnen afkoelen door enorme hoeveelheden CO2 uit de atmosfeer te halen tijdens de tweede helft van de eeuw en dat CO2 ondergronds op te slaan. Die sciencefiction scenario’s hebben als enige bedoeling de heilige koe van de kapitalistische groei veilig te stellen en de winsten te beschermen van de grootste verantwoordelijken voor dit falen: de multinationals van olie, steenkool, gas en de agro-business.

Het recent rapport van het Internationaal Energie Agentschap (IEA) over “netto nul uitstoot” maakt de weg vrij voor dit misdadig beleid. Volgens het IEA moet men om “netto nul uitstoot” te bereiken in 2050 en zonder aan de groei te raken, het volgende doen: het aantal kerncentrales verdubbelen; aanvaarden dat men één vijfde van de energie op wereldvlak blijft halen uit de verbranding van fossielen, wat een uitstoot betekent van 7,6 Gt CO2 per jaar; elk jaar die 7,6 Gt opslaan in geologische reservoirs (die niet gegarandeerd waterdicht zijn); 410 miljoen hectaren gebruiken voor de monocultuur van biomassa energie (dat vertegenwoordigt één derde van het oppervlak dat nu permanent voor landbouw wordt gebruikt!); het aantal grote dammen verdubbelen; alles vernietigen – tot en met op de maan – om de “zeldzame aarden” te verkrijgen die nodig zijn voor de “groene technologieën”; enz.

Dat waanzinnig productivistisch beleid wordt op verschillende manieren op poten gezet door landen en groepen van landen die zich nu storten op het “groene kapitalisme”…Hun doel is niet de planeet te redden maar aan de kapitalisten een zo groot mogelijk deel van de markt van nieuwe technologieën, en een zo groot mogelijk deel van de winsten aan te bieden. Dat houdt bovendien ook in dat men “om investeerders aan te trekken” verder gaat met het neoliberale beleid van vernietiging van de sociale en democratische rechten.

Ecolo en Groen: waterdragers van het groene kapitalisme

We mogen ons geen illusies maken over de kernuitstap van de Belgische regering: dat “groen kapitalisme” kadert volledig binnen het neoliberale dogma. Gascentrales bouwen om de kerncentrales te compenseren is een misdaad tegen het klimaat en een belediging van de tienduizenden jongeren die na de oproep van Greta Thunberg op straat zijn gekomen.

Miljoenen euro’s geven aan energiemultinationals die schadelijke en nutteloze gascentrales zullen bouwen is een belediging voor honderdduizenden werkende mensen die het slachtoffer zijn van een verstikkend besparingsbeleid. Het is even onverantwoordelijk tegenover de volgende generaties om de CO2 van die gascentrales op te slaan onder de Noordzee (en wie betaalt hiervoor?) als het opslaan van kernafval in diepe ondergrondse lagen in Bure (Frankrijk) of elders. “Emissierechten” kopen als “koolstof compensatie” vanuit het globale Zuiden is even kolonialistisch als de directe plundering van die landen in de tijd van Leopold II en zijn opvolgers.

We hebben een ander beleid nodig. Een sociaal en ecologisch beleid dat breekt met de kapitalistische groei die zoveel ongelijkheid en vernieling veroorzaakt … en die steeds meer ongelijkheid en vernieling zal brengen. Het productivisme in een dodelijke impasse. Het is meer dan tijd om voor onszelf en vooral voor onze kinderen, de muren af te breken die ons beletten een andere toekomst uit te vinden, een toekomst die het leven waard is.

De weg naar een beter leven – ‘Buen Vivir’ – de weg naar een mogelijke en wensbare toekomst is die van minder produceren, minder consumeren, minder vervoeren, meer verdelen en van zorg dragen. De rijkdom en de noodzakelijke arbeid, de tijd en de ruimte over heel de planeet onderling delen, zorg dragen voor de mensen, de andere levende wezens en de ecosystemen op planetaire schaal. Ofwel maken we die antikapitalistische weg vrij door onze strijd samen met andere verzetsbewegingen, ofwel verzinken we steeds dieper in de duisternis van een verschrikkelijke catastrofe.

Op 10 oktober is er een grote klimaatbetoging in Brussel. Laat ons de krachten bundelen en samen, met alle organisaties en mensen – feministes, syndicalisten, antiracisten, ecologisten – in die zin mobiliseren.