Zoals overal elders is de snelle verspreiding van corona besmettingen groot nieuws in Chili. In oktober vorig jaar werd de neoliberale orde in Chili krachtig dooreen geschud door een volksopstand met algemene stakingen, bezettingen en massamobilisaties. De klassieke partijen werden in het nauw gedreven en verplicht een nationaal referendum te organiseren, dit was gepland op 20 april 2020. Het doel was om de grondwet, een overblijfsel van de militaire dictatuur van Pinochet, te herschrijven.

Twee weken geleden kwamen nog meer dan één miljoen vrouwen op straat naar aanleiding van de internationale vrouwendag op 8 en 9 maart om sociale en economische gelijkheid te eisen.

Het coronavirus heeft deze mobilisaties noodgedwongen in quarantaine geplaatst. De enige moedige daad van deze regering was dat ze het referendum over de grondwet vanwege de coronacrisis heeft uitgesteld. De klassenstrijd en de strijd tegen het coronavirus is waarschijnlijk nergens zo intens als in Chili.

Javier Pineda, actief in de Convergencia de 2 de Abril en journalist voor Convergencia Medios in Santiago, sprak met No Border News over zijn land.

No Border News: Hoe staat het met de pandemie in het land of in je stad? Hoeveel besmettingen zijn er? Hoeveel doden? Wat verwachten de wetenschappers voor de komende weken, hoe snel zal de besmetting zich verspreiden?

Javier Pineda: de pandemie heeft zich in Chili heel snel verspreid. Op 3 maart was er een eerste infectie en die bereikte snel alle regio’s. We maken dezelfde groeicurves mee als in Spanje. Op 22 maart (dag 19) had Chili 632 bevestigde Covid-19 gevallen en Spanje had er 589 in dezelfde tijdsspanne. Op zaterdagmiddag 21 maart werd de eerste dode geteld. Het slachtoffer was een 83-jarige vrouw uit een arbeiders stadje op het platteland. Ze stierf in een openbaar ziekenhuis terwijl de mensen in meer welvarende wijken tot dan een hogere graad van infecties kenden.

Tot nu is er geen nationale quarantaine afgekondigd. De sluiting van cafés, casino’s en disco’s werd pas op 19 maart (dag 17) afgekondigd. De federale overheid wilde niets weten van een quarantaine of het opschorten van lessen aan universiteiten en scholen. Die kwam er pas onder druk van de burgemeesters. Hetzelfde geldt voor de bedrijven. Waar quarantaines en thuiswerk werden ingesteld, kwamen die er onder druk van de werknemers, niet van de overheid. Indien er geen totale quarantaine komt, zullen we cijfers kennen zoals in Spanje of in Italië, of zelfs erger. Op zondag 22 maart kondigde de regering een nachtelijk uitgaansverbod af tussen 22.00u en 5.00u, alsof het virus zich overdag niet verspreidt.

Welke praktische maatregelen heeft de nationale regering als antwoord op de crisis afgekondigd? Hebben ze verantwoordelijk gehandeld of waren ze niet voorbereid? Beschrijf kort welke maatregelen uw regering nu neemt om het virus in te dijken en om besmette personen te behandelen. Is er een noodtoestand, zijn de scholen gesloten enz.?

De regering was niet voorbereid op deze crisis. Ze hebben geaarzeld en zichzelf tegen gesproken. De eerste maatregel die werd aangenomen, was het opschorten van de lessen op 15 maart (dag 13). Dit initiatief kwam in feite van het bestuur van de universiteiten en van de burgemeesters – zij hebben de leiding over 30% van het onderwijs systeem in Chili. Op dezelfde dag dat een regeringscomité van experten zich tegen het opschorten van de lessen uitsprak, kondigde de president een uur later de opschorting aan op de nationale televisie en dit onder druk van de gemeenschap.

Deze week wordt een “nationale quarantaine” fel verdedigd door sociale organisaties en vakbonden om zo de besmettingen in te dijken. Maar de regering verkiest prioriteit te geven aan de bedrijfswinsten, ten koste van onze levens.

Op 18 maart (dag 16) kondigde de president een nationale noodtoestand af wegens de catastrofe. Dit betekent dat het leger nationaal de openbare orde handhaaft. Zij beslissen over het recht op bijeenkomsten, de bewegingsvrijheid en de verdediging van het persoonlijke eigendom. Tot nu toe zijn de militairen in deze ramp niet tussen gekomen. Zoals de generaals verklaarden die verantwoordelijk zijn voor landsverdediging in de regio van de metropool Santiago, is het de taak van de militairen “ de openbare orde te handhaven” en niet de bevolking te helpen. Maar een sanitaire noodsituatie kan niet door de militairen opgelost worden.

Hoe reageert jullie gezondheidssysteem op deze crisis? Wat zijn de belangrijkste zwakste en sterkste punten?

Ons openbaar gezondheidssysteem is door de neoliberale politiek ontmanteld. Staatssubsidies gaan voor de helft naar openbare ziekenhuizen – waar meer van 80% van de bevolking wordt verzorgd – en voor de helft naar privé klinieken. Die laatste zijn daardoor winstgevend.

Het gezondheidssysteem is niet voorbereid op deze pandemie. Er zijn niet genoeg bedden in verhouding tot de bevolking, zodat een verdere uitbreiding van de pandemie onmogelijk door het systeem, zowel publieke als privé instellingen, kan worden opgevangen.

De enige sterkte van het systeem zijn de professionals die de crisis willen bestrijden ondanks de precaire omstandigheden waarin ze werken. In een hospitaal in de stad Talcahuano bijvoorbeeld, worden maskers nu gesteriliseerd omdat de voorraad niet reikt.

Wat is het officiële politiek antwoord op Covid-19 in Chili gaande van de uiterst-rechtse en conservatieve partijen, de liberale en sociaaldemocratische partijen tot de linkse partijen?

Rechts en de conservatieve sectoren hebben eerst geprobeerd de schrik voor de pandemie aan te wakkeren maar van het moment dat het publiek dit begon ernstig te nemen en de werknemers de sluiting van hun werkplaats eisten, begon rechts een reactionair standpunt in te nemen. Alleen enkele zeldzame rechtse burgemeesters spraken zich uit voor een totale quarantaine na druk vanuit de bevolking.

Liberalen en sociaaldemocraten hebben zoals altijd getwijfeld. Ze eisen bepaalde maatregelen maar willen niet horen van een totale quarantaine of van het sluiten van grote delen van de economie. In deze noodtoestand hebben ze niets bijgedragen.

De partijen van het Frente Amplio (Breed Front) en de buitenparlementaire organisaties roepen op tot een volledige quarantaine. De linkse organisaties, voornamelijk actief in sociale bewegingen, stellen een Preventieve Algemene Staking voor die ook “Nationale Quarantaine” wordt genoemd, onder het motto dat de gezondheid en het leven van onze families belangrijker zijn dan de winsten van de bedrijven.

Hoe hebben de vakbonden gereageerd. Vooral dan in de openbare dienst, het onderwijs en in de gezondheidssector?

Mensen in het onderwijs waren de eersten die een opschorting van de lessen eisten, ze hebben hun doel bereikt op zondag 15 maart. In de openbare diensten is men er in geslaagd het aantal ploegen te verminderen, met in de meeste instellingen minder personeel en met een beperking van het werk tot de essentiële dienstverlening.

De werknemers in de gezondheidssector die in de “frontlijn” staan om het coronavirus af te remmen, eisen meer inspraak in de beslissingen over hoe we de pandemie moeten aanpakken, maar tot nu toe weigert de regering naar hen te luisteren.

Veel vakbonden en werkers zijn bezorgd over de pandemie, ze willen dat alle niet strikt noodzakelijke activiteiten worden gestopt om besmetting tegen te gaan. Er zijn meerdere stakingen geweest omwille van het gebrek aan hygiëne en ontoereikende veiligheidsmaatregelen. Dat was bijvoorbeeld het geval bij de werknemers van het openbaar vervoer en in verschillende winkelcentra. Kortom, de vakbonden eisen de nationale quarantaine, ze nemen initiatieven om niet-essentiële bedrijven te sluiten.

Wat was het antwoord van de sociale bewegingen (studenten, vrouwen, milieubeweging, immigranten, inheemsen enz.) op de crisis?

De sociale bewegingen namen snel het initiatief. Begin maart was er een grote mobilisatie met de feministische algemene staking op 8 en 9 maart door de vrouwenbeweging. Maar na de eerste gevallen van besmetting en in antwoord op de inefficiëntie van de regering hebben diezelfde organisaties beslist op te roepen om de pandemie te bestrijden door zorg voor zichzelf, door het vermijden van bijeenkomsten en door voorrang te geven aan het veilig stellen van ons leven en onze families.

Eén maatregel die opvalt is de “staking voor het leven” waartoe de feministische coördinatie 8M oproept. Unidad Social, dat o.a. vakbonden, studenten, feministen, milieubewegingen en migrantenorganisaties groepeert, heeft opgeroepen tot een “humanitaire staking”. Zij eisen de bescherming van onze werkende klasse.

Bij de inheemse gemeenschappen zijn sommige wegen geblokkeerd om te vermijden dat toeristen en besmette personen naar steden komen waar er nog geen gevallen van besmetting met Covid-19 zijn vastgesteld.

Probeert men ook om eisen voor sociale rechtvaardigheid, een nationale gezondheidsdienst, economische noodmaatregelen voor de uitbetaling van werklozen, het opschorten van huur en van betaling van schulden, naar voor te schuiven?

De volksopstand heeft in zijn eisenprogramma gesteld dat het neoliberalisme moet afgebroken worden, dat er voor iedereen sociale rechten komen. Deze eisen worden sterker met de groei van de pandemie, nu duidelijk wordt wat de gevolgen zijn van het uiteenvallen van het gezondheidssysteem. De crisis toont wat bestaansonzekerheid betekent voor de mensen die geen eten hebben wanneer ze niet werken en hoe de staat wel de werkgevers maar niet de bevolking hulp aanbiedt.

Zo is het overduidelijk dat het openbaar systeem van gezondheidszorg moet versterkt worden en ook de bescherming op het werk. Daarbij moet de wet verbieden dat mensen tijdens de quarantaine periode worden afgedankt. We hebben steunmaatregelen nodig voor de informele en precaire werkers en er komt langzaam meer steun voor het idee van een universeel basisinkomen. Basisvoorzieningen zoals elektriciteit en water moeten gegarandeerd zijn ook wanneer men niet kan betalen, er moet een moratorium op schulden komen en een verbod op administratieve gerechtelijke stappen tegen wie schulden heeft, zolang de pandemie duurt. We eisen staatscontrole op de hele gezondheidszorg, het inperken van het hamsteren van basisproducten en van medische voorraden zoals mondmaskers en alcohol gels.

Dat zijn de concrete maatregelen tegen de pandemie maar de perspectieven van maatschappelijke verandering die gesteld werden door de volksopstand in oktober blijven meer dan ooit actueel.

Welke besluiten zou je kunnen trekken over de impact van de Covid-19 crisis en hoe dit de nationale politiek de komende werken en maanden zal beïnvloeden?

We moeten de besmetting met Covid-19 in Chili zien in het kader van de economische en sociale crisis die begon met de volksopstand vorige herfst. Het is een dubbele crisis die nog zal verergeren door de nu onvermijdelijke economische crisis.

De regering is niet in staat hierop te reageren. Wanneer de quarantaine beëindigd zal zijn, zullen de mobilisaties opnieuw beginnen want alle problemen die de revolte veroorzaakt hebben blijven bestaan. Bovendien heeft de regering het nationaal referendum voor een nieuwe grondwet tot minstens mei 2021 uitgesteld en dat probleem zal niet verdwijnen.

Der komende weken zijn van doorslaggevend belang voor het behandelen van de pandemie en het vermijden van overlijdens. Wanneer deze noodsituatie over is, zullen we geconfronteerd worden met afdankingen. We moeten vermijden dat de staat de crisis afwentelt op de bevolking en op de werkende klasse. We moeten benadrukken dat de rijken voor deze crisis moeten betalen. Dus gaat de strijd verder voor het ontslag van de conservatieve President Sabastián Piñera. We moeten eisen stellen zoals de verhoging van de pensioenen en van het minimum loon en zo voorkomen dat de bazen onze levens nog meer onzeker maken. De komende weken zullen we de strijd tegen het coronavirus combineren met de strijd tegen de incompetente regering van Piñera.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op No Borders. Nederlandse vertaling: Marijke Colle.