De verkiezingen van 30 januari in Portugal hebben de Socialistische Partij (PS) een absolute meerderheid in het parlement opgeleverd. Links leed een grote nederlaag, gemarginaliseerd door het spookbeeld van een hergroepering in twee blokken dat in de opiniepeilingen werd voorspeld – en dat vals bleek te zijn. Traditioneel rechts leed opnieuw een nederlaag, omdat het er niet in slaagde de stemmen te bundelen, wat de weg opende voor nieuw en oud extreem-rechts, Chega en Iniciativa Liberal.

Geconfronteerd met de opiniepeilingen van de afgelopen dagen, waarin de PS en de (conservatief liberale) PSD bijna gelijk staan, en de PSD flirt met Chega (populistisch en racistisch extreem-rechts) en het Liberaal Initiatief (radicaal liberaal rechts), waarin het einde van het nationale minimumloon en andere barbaarsheden worden afgekondigd, hebben linkse mensen vooral op de PS gestemd. Op zondag ontdekten ze tot hun ontsteltenis dat de kloof in werkelijkheid 13 punten bedroeg en dat ze de vroedvrouw waren geworden voor de geboorte van een absolute meerderheid voor de PS, een resultaat dat de PS alleen in 2005 met José Sócrates bereikte. Het resultaat werd gekenmerkt door electorale veranderingen op het laatste moment en de polarisatie van het electoraat in het centrum achter Costa.

Hoewel we nog steeds in de laatste dagen van de pandemie leven, met 10% van de bevolking in isolement, is de verkiezingsdeelname toegenomen (58% van de kiezers landelijk, met een nog hogere deelname in sommige gevallen, zoals 62% in Lissabon).

De PS steeg met 350.000 stemmen, links ging van ongeveer 900.000 naar iets minder dan 500.000. In het licht van de tweedeling was het nuttig stemmen fataal: het Links Blok (BE) verloor de helft van zijn electorale basis en ging van 19 naar 5 parlementsleden; de Portugese Communistische Partij (PCP) behaalde het slechtste resultaat in haar geschiedenis in termen van stemmenaantal en verkozenen (ze verloor de helft van haar parlementsleden, van wie sommigen belangrijke figuren waren). De milieubeweging PEV (satelliet van de communistische coalitie) en CDS (traditioneel conservatief rechts) zijn uit het parlement verdwenen. De PAN (Partij voor dierlijke en liberale ecologie) werd gereduceerd tot één parlementslid (ze had er vier) en de Livre (Federalistische Groenen) behield één parlementslid.

Er zijn minder linkse partijen in het parlement en minder partijen in het algemeen. Voor het Links Blok zal de nieuwe parlementsperiode er een zijn van een linkse oppositie tegen een absolute meerderheid, waarin ze sociale strijd mobiliseert die een antwoord biedt op de versplintering van het land op het gebied van gezondheid, onzekere arbeid, gelijkheid en de overgang naar duurzaamheid. De strijd om het leiderschap van een solide parlementaire oppositie is fundamenteler dan ooit, maar de sociale confrontatie krijgt nieuwe contouren, aangezien ze in deze vier jaar haar sociale en activistische basis meer zal moeten mobiliseren. Dat zal de manier zijn om de absolute meerderheid het hoofd te bieden.

Sommigen zullen in deze resultaten snel een mislukking met terugwerkende kracht van het ‘Portugese model’ zien (dat nooit een Portugees Model heeft willen worden), die van autonome parlementaire steun, zonder deelname aan de regering. Met het oog op een nauwgezet debat zij erop gewezen dat deze parlementaire overeenkomst in 2015 is ondertekend en in 2019 afliep. Bij de verkiezingen van dat jaar behield het Links Blok zijn 19 parlementsleden. Maar de volgende dag weigerde de Socialistische Partij een akkoord met links, dat een einde maakte aan de ‘geringonça’.[de gedoogconstructie] Het is in deze context dat na twee jaar oppositie, waarin het Links Blok tegen twee staatsbegrotingen stemde (de PCP stemde alleen tegen de laatste), deze electorale nederlaag is geleden.

Deze verkiezingen komen na een periode waarin de PS weigerde parlementaire akkoorden te aanvaarden in naam van vooruitgang op het gebied van gezondheid, arbeidsrechten en de aanpak van de crisis, in een poging om links te onderwerpen. Haar onverzettelijkheid die leidde tot de [verdeeldheid zaaiende] stemming over de staatsbegroting en de kunstmatige politieke crisis die daardoor werd uitgelokt, was een geslaagde strategie van tweedeling en van een ‘nuttige stem’ tegen rechts.

Aan de rechterkant is het landschap veranderd. Het is voor Chega en Iniciativa Liberal  (IL) comfortabel om dit momentum te gebruiken in de oppositie, zonder dat hun beleid op de proef wordt gesteld: de mix van propaganda en agressie heeft dus vrij spel. De verandering in de oriëntatie en de richting van de PSD zal worden beïnvloed door deze nieuwe situatie, waardoor het waarschijnlijker wordt dat de PSD dichter bij deze extreem-rechtse groeperingen zal komen, zowel de oude als de nieuwe. Rechts blijft naar rechts bewegen, dat is de wet van Trump.

De periode van absolute meerderheid voor de komende vier jaar betekent een gevaar, vooral op twee gebieden: in de openbare diensten, gezien de afkeer van de PS van openbare scholen en haar inzet om het particuliere gezondheidsstelsel te beschermen; en in de economie, gezien de bescherming van het grootkapitaal door de PS en haar gebruik van het belastingstelsel om middelen over te hevelen naar het kapitaal, zoals ze opnieuw zou kunnen doen, bijvoorbeeld om de verhoging van het minimumloon te compenseren. De inflatie, ook al is ze nog laag, holt de arbeidsinkomens al uit, in veel gevallen gecombineerd met stijgende huisvestingskosten. De suprematie of erosie van deze absolute meerderheid zal zich dus opnieuw in het sociale leven afspelen. Nu hij het toppunt van zijn macht heeft bereikt, wordt Costa geconfronteerd met alle moeilijkheden die hij heeft gecreëerd, genegeerd of verergerd. Wij van links zullen onze kracht putten uit de duidelijkheid en de energie van onze mobilisatie tegen de absolute meerderheid.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Europe Solidaire Sans Frontières. Nederlandse vertaling: redactie Grenzeloos.