Treuren over de ter ziele gegane Jamaica – coalitie hoeft niet. De liberale FDP heeft ervoor gezorgd dat die nieuwe politieke aanpak mislukt is. Het burgerlijke kamp wilde geen grote coalitie meer tussen de christendemocratie en de sociaaldemocratie. Het wilde de uiterst rechtse AfD verzwakken door samen te werken met de Grünen. Tevergeefs. Over de oorzaken van de mislukte zwart-groen-gele coalitie kan men slechts gissen. Persoonlijke ambities? Kanselier Merkel wil de Grünen omarmen om ze beter plat te drukken, maar teveel toegeven aan de Grünen hield voor de anderen het gevaar in met lege handen thuis te komen.

De Liberalen

Dat de andere partijen voor de FDP te weinig toegeeflijk waren, is niet meer dan een gerucht. Het is niet duidelijk welke concrete eis van de FDP onaanvaardbaar bleek. Er was sprake van de solidariteitstoeslag (“Soli”) op de geheven belastingen te verminderen met €12 miljard tegen 2021, iets waarvan hoofdzakelijk de beter verdieners hadden geprofiteerd. Onduidelijk is ook welke koersverandering de FDP wilde: de Beierse CSU rechts inhalen, ook in het vluchtelingenkwestie waarbij de familiehereniging alleen nog maar zou gelden voor wie volledig geïntegreerd is? Het lijkt er op dat liberalen de rechts populistische rol van de AfD als fundamentele oppositiepartij willen overnemen.

De Groenen

De Grünen hebben in de onderhandelingen een ruk naar rechts gemaakt. De economische kringen en de media waren lovend over hun verantwoordelijkheidszin, wat er gewoon op neerkomt dat de Grünen bereid waren om al hun fundamentele principes overboord te gooien. Het enige waar ze aan vast hielden was de familiehereniging, ook voor hulpbehoevende mensen. Of hen dat vooruit zal helpen in mogelijke nieuwe verkiezingen is onzeker. De milieuorganisaties zijn woedend op de Grünen die opnieuw getoond hebben dat ze geen voorstanders zijn van een ommekeer in de milieupolitiek ten koste van de grote ondernemingen. Hier heeft Die Linke een kans om te ageren.

Maar de belangen van het grootkapitaal zijn niet eenvormig. Al wat vandaag fossiele brandstof verbrandt, zowel auto’s als centrales, wil dat zo lang mogelijk doen want er zit nog altijd winst in het oude economische model. Daartegenover staat bijvoorbeeld Siemens die zich voorbereidt op het postfossiel tijdperk. In deze omschakeling kan men een partij die de klimaatverandering loochent niet echt gebruiken, maar wel een partij als de Grünen. Die levert technologische competentie en is daarbij bereid om zich niet te verzetten tegen de grote ondernemingen, zelfs als dit het klimaatprobleem op de lange baan schuift. Opvallend is de hoop, zowel in de Union (CDU/CSU) als in de media, dat de Grünen onbeschadigd uit de hele affaire komen.

Zoals gezegd hoeven we niet te treuren over de mislukte coalitie. Wat daaruit kan voortkomen doet ons huiveren.

Economie

Wat de economie betreft, waren allen het eens dat de digitalisering moest worden opgedreven, zonder dat er een woord gesproken werd over de sociale gevolgen ervan. De sociale kwestie kwam niet aan bod, behalve kleine verbeteringen in het kindergeld, maar dat speelde voor geen enkele partij een rol. Een hogere belasting op de hoge inkomens werd snel van tafel geveeg.

Vluchtelingen

Wat de vluchtelingen betreft hebben de Grünen in feite de bovengrens van 200.000 geslikt. Bovendien staan ze achter de hele Europese beperkings maatregelen. “Ik wil dat de Europese buitengrenzen effectief gecontroleerd worden. Ik wil weten wie naar ons in Europa komt”, verklaarde Cem Özdemir, de fractievoorzitter van de Grünen. De Grünen stemden ook in met een consequente uitwijzing naar het land van oorsprong. De enige tegenstribbeling van de CSU betrof de gezinshereniging. Zij zwaaide met de valse bewering dat met iedere asielaanvrager drie tot vier bijkomende familieleden nakomen. De Duitse migratiedienst zelf zegt dat dit cijfer uit de lucht gegrepen is en spreekt zelf van 0,9 tot 1,2 “nakomers”.

Klimaat

Wat de klimaatbescherming betreft beweren de Grünen dat ze niet echt hebben toegegeven, omdat het over de hoeveelheid CO2 ging die nog mag worden uitgestoten, niet om het concrete jaar van de nul-uitstoot. Sommige natuurbeschermingsverenigingen denken er ook zo over, maar het blijft twijfelachtig omdat de berekeningsbasis omstreden is: Union en FDP hebben uitgerekend dat 32 à 66 miljoen ton extra CO2 moeten vermeden worden, de Grünen spreken van 90 à 120 miljoen ton. De Union en de FDP wilden bijgevolg een daling met 3 à 5 gigawatt energieproductie (wat overeenkomt met 10 grote centrales), de Grünen een daling van 10 gigawatt of 20 centrales. De kanselier stelde uiteindelijk 7 gigawatt voor, waarmee de Grünen zich akkoord konden verklaren in ruil voor een meer soepele houding van de CSU over de vluchtelingenkwestie.

De Grünen wilden een fundamentele mobiliteitsverandering en een verbod vanaf 2030 op nieuwe diesel- en benzinemotoren. Maar dat lieten ze al gauw varen en ze besloten met het parool “Grenswaarden respecteren, rijverbod vermijden”. Daarom moesten de dieselwagens aangepast worden, maar het was niet duidelijk wie daarvan de kosten dragen moest. Toen zij voorstelden om de belasting op diesel op te trekken tot het niveau van de benzinebelasting botsten zij op een granieten muur en gaven ze toe. Tenslotte stelden zij zich tevreden met het aansporen van de aankoop van wagens met lage emissie door belastingvoordelen en de ontwikkeling van “alternatieve energiestoffen”.

Een kans voor SPD en Die Linke?

Het afspringen van een burgerlijke coalitieformatie in een nieuw kleedje, geeft SPD en Die Linke nieuwe betere voorwaarden om van zich te laten horen en de sociale kwesties weer in het middelpunt te plaatsen. Voor de SPD zou het al een stap voorwaarts zijn als ze zich eindelijk distantieert van de Hartz hervormingen. En Die Linke kan de Grünen het gras voor de voeten maaien als ze een urgentieprogram voor een ecologisch sociale vernieuwing van stad en land uitwerkt. Ze hebben allebei een nieuwe kans gekregen.