Het covid 19-beleid in Duitsland en elders in Europa heeft ons in een kapitalistische dystopie doen belanden: werken is toegestaan en al het andere is verboden. We hebben sterkere fundamentele oppositie van links nodig om te voorkomen dat deze pandemie eindigt in een langdurige ideologische overwinning voor conservatief rechts.

Deze week heeft het Duitse parlement de Bundes-Notbremse [Federale Noodrem] goedgekeurd, een verordening die de federale regering in staat stelt de deelstaten te overstemmen en strenge maatregelen af te dwingen als de besmettingsniveaus van covid-19 stijgen. Naast het sluiten van winkels en nagelstudio’s, theaters en sportscholen wordt een avondklok ingevoerd: tussen 22.00 en 5.00 uur mag men niet buiten zijn, behalve voor werk of in dringende omstandigheden. Deze maatregelen komen bovenop de bestaande beperkingen in het privéleven, zoals een verbod om in Berlijn meer dan één persoon te ontmoeten of bezoekers te ontvangen na 21 uur.

Avondklokken ter bestrijding van corona zijn niet bijzonder: Europese landen met een meer centralistische politieke cultuur, zoals Frankrijk en Italië, hebben er al sinds het begin van de pandemie gebruik van gemaakt. Voor Duitsland, dat zijn autoritaire verleden heeft verwerkt door burgerlijke vrijheden sterk te beschermen, betekent de eerste nationale avondklok sinds de Tweede Wereldoorlog echter een nieuw precedent. In Nederland, een land met een soortgelijke antiautoritaire politieke traditie, leidde het instellen van een avondklok in januari tot een week van grootschalige rellen in het hele land, waardoor extreemrechtse bewegingen en covid 19-ontkenners meer legitimiteit kregen.

In Duitsland zal het verzet op straat tegen een verdere inperking van het privéleven van burgers waarschijnlijk (ook) van links komen: autonome linkse groeperingen hebben al aangekondigd dat ze grootschalige nachtelijke protesten zullen houden zodra de avondklok van kracht wordt. De Interventionistische Linke betoogt: ‘Het virus gaat niet ’s avonds wandelen, het gaat overdag aan het werk. Een avondklok is een autoritair placebo. We hebben een solidaire lockdown nodig om bedrijven en scholen te sluiten, in plaats van mensen in hun huizen op te sluiten.’ De Zero Covid-beweging strijdt daar al maanden voor: in plaats van symbolische maatregelen willen ze een drie weken durende sluiting van alle niet-essentiële onderdelen van de economie om de derde golf te breken, met ruime financiële compensatie voor iedereen.

Dat zou een wezenlijke ideologische breuk betekenen met het huidige coronabeleid zoals dat in de meeste Europese landen wordt gevoerd. Het afgelopen jaar lijken we langzamerhand in een kapitalistische dystopie terecht te zijn gekomen: we moeten nog wel naar ons werk, maar verder is bijna alles verboden. Winkelen – een ander ‘essentieel’ onderdeel van de economie – wordt zoveel mogelijk toegestaan, maar ons privé- en intieme leven zal voorlopig waarschijnlijk beperkt blijven. Grote bedrijven als Lufthansa hebben miljarden ontvangen om overeind te blijven, terwijl de helft van de Duitsers met een maandelijks netto-inkomen van minder dan 900 euro zegt dat hun inkomen het afgelopen jaar is gedaald. De regeringen bieden geen alternatief voor dit beleid: het is ofwel dit soort eeuwigdurende semi-lockdown, ofwel niets.

In het coronabeleid worden vooral witte kerngezinnen uit de middenklasse centraal gesteld. Werkgevers wordt voorgesteld (maar niet verplicht) om hun personeel thuis te laten werken, wat niets doet tegen de duizenden besmettingen onder werknemers in distributiecentra van Amazon en slachthuizen. Tijdens de kerstdagen mochten in het grootste deel van Duitsland alleen partners en biologische familieleden elkaar ontmoeten, waardoor iedereen die in de loop van zijn leven zijn familie heeft moeten heropbouwen of opnieuw heeft moeten definiëren, werd uitgesloten. En in het Verenigd Koninkrijk hebben de ‘lockdown’-regels seks in feite illegaal gemaakt voor miljoenen mensen die niet in een langdurige monogame relatie zitten. Anti-covid maatregelen beschermen overal in de praktijk bepaalde klassen en levensstijlen boven andere.

Intussen worden niet witte middenklassegezinnen maar gemarginaliseerde groepen het hardst getroffen door de pandemie. Uit een studie in Nederland blijkt dat mensen met de 20% laagste inkomens drie keer zoveel kans hebben om aan corona te sterven als mensen met de hoogste inkomens. Hun werkomgeving en woonsituatie spelen daarbij waarschijnlijk een grote rol, zeggen de onderzoekers. Mensen met een migratieachtergrond blijken ook meer risico te lopen, net als in de VS. En queer- en trans mensen in Europa worden aanzienlijk zwaarder getroffen op het gebied van geestelijke gezondheid en toegang tot zorg.

Tegenover deze ongelijkheden is de reactie van mainstream links grotendeels te weinig en te laat geweest. Links Nederland is er bij de verkiezingen van vorige maand totaal niet in geslaagd de pandemiepolitiek aan de orde te stellen. In Spanje is het coronabeleid van de linkse regering van Podemos en PSOE grotendeels hetzelfde als elders in Europa. In Duitsland heeft de regerende SPD het huidige beleid mede bepaald. Die Linke steunt nu de sluiting van niet-essentiële fabrieken en kantoren en verzet zich tegen maatregelen zoals de avondklok – maar ze zijn medeverantwoordelijk voor het huidige beleid in deelstaten als Berlijn, waar bedrijven pas sinds vorige maand de helft van hun werknemers thuis hoeven te laten werken.

Het is daarom aan buitenparlementaire activistische groepen en organisaties om het verzet tegen de huidige kapitaalvriendelijke semi-lockdown niet aan extreemrechts over te laten. Om aan te dringen op het doorbreken van Europa’s derde coronagolf op een manier die de arbeidersklasse en gemarginaliseerde groepen niet langer in gevaar brengt; en om ons te verzetten tegen repressieve maatregelen zoals Duitslands landelijke avondklok, die ons opnieuw verder verdelen in privéhuishoudens en ons voor onbepaalde tijd reduceren tot ons werkende leven.

Dit soort verzet is niet alleen van cruciaal belang op de korte termijn: het gaat erom een ideologische overwinning op lange termijn voor conservatief rechts te voorkomen, met tienduizenden onnodige doden op de koop toe. Als regeringen een sterke greep blijven houden op het privéleven van burgers en alleen bepaalde soorten relaties goedkeuren, heeft dat ingrijpende gevolgen voor degenen die buiten de norm leven. En als regeringen de mensen er met succes van blijven overtuigen dat er geen alternatief is voor hun huidige economische beleid, zal hen weinig in de weg staan om drastische bezuinigingen door te voeren zodra de pandemie voorbij is.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op TheLeftBerlin. Nederlandse vertaling: redactie Grenzeloos.