Hoe rijkdom en macht zich tijdens de Corona-crisis vermenigvuldigen

We zitten tijdens de jaarwisseling 2020/2021 nog steeds midden in de ernstigste, sociale, gezondheidspolitieke en economische crisis sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog. Het wereldwijde bruto binnenlandse product (bbp) daalde met meer dan 5 procent. In belangrijke industrielanden zoals Frankrijk, Italië en Spanje is de ineenstorting van het bbp zelfs 10 procent en meer. Als China niet een bescheiden groei van 1,5 procent had gekend – en daarmee de export van westelijke landen naar China in stand hield – was de crash nog dramatischer geweest. In de financiële crisis 2007-2009 traden dergelijke dalingen – of in het geval van China, vermindering van de groei – niet op.

De huidige crisis heeft in vergelijking met de vorige tot nu toe twee bijzondere eigenschappen: ten eerste blijven de aandelenkoersen op een hoog niveau, terwijl de onroerendgoedprijzen stijgen. En ten tweede worden opnieuw de rijken en vermogenden nog rijker.

De financiële wereld

In het begin van de nieuwe crisis reageerden de beurzen klassiek. De koersen roetsjten in februari en maart 2020 naar beneden. Er was een val van meer dan 30 procent. Maar daarna begon op alle markten een snelle en onafgebroken klim. In Europa liggen de beursindexen in december alweer op het niveau van de top van 2019. De Dow Jones in Wallstreet klom zelfs naar een nooit vertoonde 30.000 punten en hoger. Dat is 7 procent meer dan de top in december 2019. Ook de stijging van het onroerend goed zet zonder enige tijdelijke daling door. Een eengezinshuis kostte in de Verenigde Staten in 2019 gemiddeld 279.000 dollar, in oktober 2020 was dat al 310.600 dollar (11 procent meer). In Duitsland stegen de prijzen in de grote steden Frankfurt en München met 8 procent.

Als verklaring van deze merkwaardig ontwikkeling in de financiële wereld noemt Larry Fink – de chef van BlackRock, de machtigste vermogensbeheerder ter wereld – het moedige ingrijpen van de centrale banken en regeringen. De Zwitserse bank UBS houdt het op de uitgebreide hulpmaatregelen van de staten, waarmee de economie en de huishoudens beschermd werden tegen de directe gevolgen van de pandemie en passende vergoedingen kregen.(1)BlackRock-brief samengevat in Manager Magazin van 31 maart 2020; UBS naar: Frankfurter Allgemeine Zeitung 1 oktober 2020. Over Blackrock zie Werner Rügemer, Die Kapitalisten des 21. Jahrhunderts, Keulen 2018. Ook als welkomstgeschenk beschikbaar bij een nieuw LP21-abonnement.

Accumulatie van rijkdom

Sinds twee decennia maken we een accumulatie van individuele rijkdom mee die nog nooit op wereldschaal is vertoond. Volgens berekeningen van UBS was in de jaren 1998 tot 2002 het totale vermogen van de miljardairs – destijds een groep van 2.200 mensen – bijna een biljoen (1.000 miljard) dollar. In 2007 was dat gegroeid tot 7 biljoen. Daarna volgde een dal, maar in 2010/2011 was het niveau van 2007 weer bereikt. Sindsdien is er geen houden meer aan: in 2017 al 9 biljoen. En uitgerekend in het coronajaar 2020 werd de 10 biljoen dollar overschreden.

De aanwas van vermogens van een aantal personen zoals Jeff Bezos (Amazon: 189 miljard dollar rijk), Bill Gates (Microsoft: 124 miljard dollar), Elon Musk (Tesla: 103 miljard dollar) en Mark Zuckerberg (Facebook: 100 miljard dollar) is algemeen bekend. De groei van de rijkdom van de miljardairs over de periode 2000 tot 2020 is een factor vijf hoger dan de groei van de wereldeconomie. Het staat ook in schril contrast tot de aanhoudende armoede in grote delen van de wereld en het groeiende leger van het precariaat in het westen.

Oxfam brengt het fenomeen als volgt onder woorden: De 2.153 miljardairs op de wereld bezitten ondertussen evenveel als 60 procent van de totale wereldbevolking. In zijn zeer lezenswaardige, nieuwe boek beschrijft Thomas Piketty deze ontwikkeling in detail.(2)Zie Thomas Piketty, Kapital und Ideologie, München 2020, bijvoorbeeld pagina 816 e.v. en 842 e.v. Algemene gegevens van vermogensconcentratie in 2020 naar: Johannes Ritter, Superreiche werden reicher, in: Frankfurter Allgemeine Zeitung, 8 oktober 2020.

Het is speculeren of ook in 2021 deze fragiele kloof tussen de crisisachtige reële economie en een stabiele financiële sector blijft bestaan of dat er een financiële crisis ontstaat. Het is nauwelijks voorstelbaar dat het huidige model van de wereldeconomie, waarin de staten grote bedrijven, banken en de rijken pamperen met geld via staatsschulden en belastingen, standhoudt. Vooral, omdat deze crisis tot een herstructurering van de wereldwijde krachtsverhoudingen leidt met een nog snellere opkomst van de economische macht van China en een onder VS-president Biden geïntensiveerde handelsoorlog – inclusief een massieve bewapeningsronde tegen de Chinese Volksrepubliek.

Economische macht

De geweldige individuele rijkdom is natuurlijk niet voor de privé luxe van deze groep. Met de rijkdom worden vooral vermogensbeheerders gevoed die daarmee hun macht in de reële economie – invloed in bedrijven en banken – opbouwen. Een informele wereldregering van vermogensbeheerders is in ontwikkeling met elementen van een economische commandocentrale.

De eerdergenoemde Larry Fink van BlackRock heeft de regie over een kapitaal van meer dan 7 biljoen dollar dat het bedrijf is toevertrouwd. Daarmee neemt BlackRock deel aan 17 duizend bedrijven, waaronder alle dertig van de Duitse beursindex DAX. Sinds 2012 verstuurt Fink een soort dringende aanbevelingen aan de bazen van bedrijven en banken. De ‘Fink brief’ van 2020 is te lezen als een economische encycliek. Die is gewijd aan klimaatrisico’s en sluit aan bij de paus en zijn inzet voor een CO2-prijsregeling. De brief dreigt nauwelijks verhuld de bedrijven, waarop BlackRock invloed heeft, dat ze verantwoording af moeten leggen als ze geen duurzame bedrijfsstrategie hebben. BlackRock schrijft expliciet dat waardepapieren van kolenproducenten een duurzaamheidsrisico inhouden en daarom afgestoten moeten worden.

Verlichte kapitalisten?

Bingo! Het gaat dus de goede kant op! Waar het wereldproletariaat heeft gefaald – of zoals sommigen vermoeden, verloren is – schijnt er tenminste een wereldregering van verlichte kapitalisten te bestaan.

Dat is niet het geval. Het Dannenröder bos in Duitsland wordt met de zegen van een groene verkeersminister gekapt voor een snelweg. De CO2-beprijzing dient het economische systeem te verhullen dat de klimaatsverandering versnelt. En Elom Musk sponsorde Trump en stichtte met Fiat-Chryster een emissiepool om voor dit smerigste autobedrijf de productie van de vervuilende SUV-vloot veilig te stellen.(3)Zie Bernd Rubel, Elon Musk – Kontroverse Parteispender an republikanische Klimaleugner; mobilegeeks 19 juli 2018; en BBC, 7 april 2019.

Tegelijkertijd doet het in luxegoederen geïnvesteerde kapitaal tijdelijk wat op wereldschaal tegen de crisis gedaan zou moeten worden. Toen in 2020 door gebrek een vraag een structurele crisis op de Champagnemarkt dreigde te ontstaan, besloten wijngaarden en producenten onder leiding van Moët Hennessy tot een productievermindering van 20 procent. In de gehele Franse branche van luxeproducten (LVMH, L ‘Oréal, Hermès, Chanel) werden in het crisisjaar 2020 de arbeidsplekken gegarandeerd en de arbeidstijdsverkortingen 100 procent aangevuld. Ferrari biedt zijn medewerkers en de bevolking van Maranello, waar de fabriek staat, gratis en regelmatige COVID-19 tests.(4)Zie ARD Börse, 7 oktober 2020.

Maar dat alles gebeurt alleen maar uit eigenbelang, kortgezegd: met het doel van een langdurige winstgarantie.

Als voorbeeld

Een langdurige garantie van het voortbestaan van de mensheid bestaat alleen als het bestaande economische systeem voorbij is. Het zou wel eens moeilijk kunnen zijn daarvoor in 2021 de noodzakelijke voorwaarden te scheppen.

Een paar elementen van de maatregelen van bovengenoemde groepen kapitalisten zijn de moeite waard om door links en door de vakbeweging als leuze over te nemen, zoals 100 procent vergoeding bij arbeidstijdverkorting, baangarantie en een productiebeperking van 20 procent. En natuurlijk ook dit jaar op basis van de leuzen: mobiliseren!

Winfried Wolf is hoofdredacteur van Lunapark21.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk in Lunapark21 van 21 december 2020.  Nederlandse vertaling: Jan Taat voor Solidariteit.

Voetnoten

Voetnoten
1 BlackRock-brief samengevat in Manager Magazin van 31 maart 2020; UBS naar: Frankfurter Allgemeine Zeitung 1 oktober 2020. Over Blackrock zie Werner Rügemer, Die Kapitalisten des 21. Jahrhunderts, Keulen 2018. Ook als welkomstgeschenk beschikbaar bij een nieuw LP21-abonnement.
2 Zie Thomas Piketty, Kapital und Ideologie, München 2020, bijvoorbeeld pagina 816 e.v. en 842 e.v. Algemene gegevens van vermogensconcentratie in 2020 naar: Johannes Ritter, Superreiche werden reicher, in: Frankfurter Allgemeine Zeitung, 8 oktober 2020.
3 Zie Bernd Rubel, Elon Musk – Kontroverse Parteispender an republikanische Klimaleugner; mobilegeeks 19 juli 2018; en BBC, 7 april 2019.
4 Zie ARD Börse, 7 oktober 2020.