Sinds zondag 19 maart 2023 is het duidelijk dat de noodlijdende Zwitserse bank Credit Suisse (CS) zal worden overgenomen door haar concurrent UBS. Deze nieuwe monsterkolos is er echter alleen gekomen omdat de Zwitserse staat weer eens in de bres springt en zo de loontrekkenden door de overheid verplicht worden op te draaien voor een deel van de verliezen van een grote bank. De bevolking betaalt dus voor het faillissement van de banken en stelt de bonussen en dividenden veilig van degenen die verantwoordelijk zijn voor de ondergang.

Geen socialisatie van verliezen: wij betalen niet voor jullie crises

Op zondagavond kondigden de Zwitserse Federale Raad, de hoofden van de Nationale Bank (SNB) en de Autoriteit Financiële Markten (Finma) en de twee bankpresidenten Axel Lehmann (CS) en Colm Kelleher (UBS) aan dat Credit Suisse voor drie miljard euro zou worden opgeslokt. De overname werd echter alleen mogelijk gemaakt doordat de Zwitserse Bondsstaat garanties aan UBS verstrekte voor 209 miljard euro.

De overheidssector zal negen miljard bijdragen aan de verliezen van CS en 200 miljard zal aan de twee banken ter beschikking worden gesteld in de vorm van leningen, waarvan de helft door de federale overheid en de helft door de SNB wordt gegarandeerd. Dat betekent dat eventuele wanbetalingen op leningen zullen worden overgenomen, wat bijzonder waarschijnlijk wordt als de financiële crisis die in de VS is begonnen na het faillissement van de Silicon Valley Bank zich verder uitbreidt. De gevolgen van particuliere oplichterij zullen opnieuw door de loontrekkenden met hun belastinggeld worden betaald. In de komende maanden zullen meer dan 10.000 werknemers worden ontslagen, waaronder tientallen stagiaires die niet door UBS zullen worden overgenomen.

De raad van bestuur en de managers van CS hebben opnieuw niets te vrezen, hoewel ze een wereldwijd opererende financiële groep naar de knoppen hebben geholpen en in de afgelopen tien jaar een verlies van 3,2 miljard euro hebben geleden. In dezelfde periode heeft CS tientallen miljarden aan bonussen uitgekeerd. Tot zover ‘verantwoord ondernemen’. Het toppunt van brutaliteit is dat CS direct na de overname door UBS aankondigde door te gaan met het uitkeren van bonussen. De volgende ronde van ‘verrijking ten koste van het grote publiek’ staat al gepland voor 24 maart.

De burgerlijke rechtsstaat is een farce

Het is ook opmerkelijk hoe weinig oog de Zwitserse autoriteiten hebben voor hun eigen rechtsstaat als hun vrienden in de private sector in de problemen komen. Net als bij de redding van UBS in 2008 besloot de Bondsraad CS te redden door middel van een noodwet, waarbij het parlement en de bevolking werden gepasseerd. De mededingingsautoriteit, die volgens de liberale logica dergelijke fusies zou moeten controleren en monopolievorming zou moeten tegengaan, werd gedegradeerd tot waarnemer. En het recht van de aandeelhouders werd zonder pardon opgeheven om een veto van de aandeelhouders van de bank te voorkomen.

De hoofdrolspelers en de burgerlijke politici rechtvaardigen deze ondemocratische manoeuvre met de stabiliteit van de financiële markt, die in gevaar zou komen door een ongecontroleerde ineenstorting van CS. De Zwitserse autoriteiten zouden geen andere keuze hebben gehad dan CS te redden met overheidsgeld, omdat ze anders een wereldwijde aardbeving op de financiële markten zouden riskeren.

Kapitalistische beperkingen ‒ en niet vage elitekringen, zoals complotverhalen ons willen doen geloven ‒ houden de bevolking gegijzeld, zoals ze deden toen UBS in 2008 werd gered. Stabiliteit op de financiële markten is ook gewoon een ander woord voor het garanderen van bedrijfswinsten en het verrijken van de rijken.

Een ondergang met kennisgeving

De ondergang van CS is het einde van een lange keten van schandalen, corruptie en zelf toegebrachte speculaties in de afgelopen jaren.

  • In de Spygate-affaire in 2019 werd bekend dat de toenmalige CEO van CS, Tidjane Thiam, het hoofd vermogensbeheer Iqbal Khan liet bespioneren uit angst dat hij vertrouwelijke informatie zou meenemen naar zijn nieuwe werkgever (UBS).
  • In 2021 en 2022 speculeerde en leed CS miljardenverliezen toen het Amerikaanse hedgefonds Archegos (2021) en de financiële firma Greensill (2022) failliet gingen.
  • In de ‘Suisse Leaks’ in 2022 onthulden journalisten hoe CS tot op de dag van vandaag dictators en criminelen koestert als klanten en hen helpt hun geld te verbergen en wit te wassen.
  • Uiteindelijk leidden de criminele praktijken van CS ertoe dat de bank in verschillende zaken werd veroordeeld en verplicht werd tot het betalen van boetes en schadevergoedingen ter hoogte van miljarden euro’s, omdat CS zijn zorgplicht had verwaarloosd en daardoor het witwassen van geld en belastingontduiking mogelijk had gemaakt.

Dat alles leidde ertoe dat klanten hun geld bij CS terugtrokken en dat de bank, ondanks haar bestaande eigen vermogen, liquiditeitsproblemen kreeg en uiteindelijk niet meer aan haar lopende verplichtingen dreigde te kunnen voldoen. En ondanks al deze schandalen hadden zowel CS-president Lehmann als de Zwitserse autoriteiten de brutaliteit om tijdens de persconferentie van 19 maart te beweren dat vooral ‘geruchten op sociale media’ debet waren aan de ondergang van CS.

Concentratie van kapitaal

Niet alleen de socialisatie van de verliezen is kenmerkend voor de manier waarop in het kapitalisme met economische crisissituaties wordt omgegaan. Elke crisis leidt ook tot een verdere concentratie en centralisatie van kapitaal. Stervende industrieën en bedrijven worden geëlimineerd, maar tegelijkertijd worden nieuwe investeringen gedaan door middel van directe of indirecte staatssteun. Bedrijven worden opgekocht en hun marktaandelen geabsorbeerd. Hierdoor kunnen de ‘heersers van de markt’ (hier: UBS) nog meer rijkdom en macht in hun handen concentreren. Ze proberen voortdurend hun productiviteit (toename van de productie van goederen of diensten binnen een bepaalde tijd) en hun winstgevendheid (winstpercentage) te verhogen.

De overname van CS zal nu een financiële kolos creëren die des te meer ’too big to fail’ zal zijn. De verzekering van de Zwitserse autoriteiten dat de uitgebreide UBS haar eigen vermogen opnieuw zal moeten verhogen en dat de overheidsvoorschriften voor de financiële markt opnieuw moeten worden aangescherpt, verandert daar niets aan. Dat deze regels voor de grote banken papieren tijgers blijven, blijkt juist uit de ineenstorting van CS, die volgens de eisen die sinds de financiële en economische crisis van 2007/08 aan de banken worden gesteld, eigenlijk niet meer had mogen plaatsvinden.

Voor de socialisering van de financiële sector

De Bondsraad heeft laten zien dat het in principe mogelijk is voor een regering om snel te handelen en miljarden op te halen als er brand is en bijvoorbeeld de ondergang van een van ’s lands grootste klimaatzondaars, CS, dreigt. ‘De Klimaatstaking Zwitserland’ vroeg daarom terecht in de sociale media of onze broodwinning niet ook ’too big to fail’ is? Tegelijkertijd laat het gedrag van de Zwitserse staat zien dat het geen neutrale entiteit is die ingezet kan worden om banken te redden of het klimaat te redden. Burgerlijke staten, inclusief parlement en regering, zijn in de 19e en 20e eeuw ontstaan om particuliere bedrijven in staat te stellen zo winstgevend mogelijk te concurreren en niet om loontrekkers een zo zorgeloos en arbeidsvrij mogelijk leven te bieden, in harmonie met het milieu. Dat is vandaag de dag nog steeds het geval.

Daarom is het een totaal verkeerde aanpak als linkse partijen nu slechts oproepen om bij de verkiezingen voor de Nationale Raad ‒ dat wil zeggen binnen het burgerlijke parlement ‒ in het najaar de confrontatie met de bourgeoisie aan te gaan. Wat we nodig hebben is de opbouw van een sociale tegenmacht: we hebben een brede sociale beweging nodig die breekt met de spelregels van de heersende klassen en zich op strategische wijze richt tegen het privébezit van de bedrijven. UBS en CS hebben miljarden geïnvesteerd in bedrijven en projecten die fossiele brandstoffen en klimaatschadelijke stoffen gebruiken. Daardoor veroorzaken de twee grote banken twee keer zoveel CO2-uitstoot als de rest van Zwitserland. De banken moeten daarom hun beslissingsbevoegdheid over investeringen worden ontnomen. De banksector moet worden onteigend en ten dienste worden gesteld van de samenleving en de sociaal-ecologische herstructurering van de economie.

  • Wij betalen niet voor jullie crises: onteigen CS en UBS!
  • Voor de socialisatie van de financiële sector en een ecologisch-sociale herstructurering van de economie en de samenleving!

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Sozialismus. Nederlandse vertaling: redactie Grenzeloos.