Het signaal uit Umbrië is zonneklaar: de Italiaanse regeringscoalitie van de Democratische Partij (PD) en Vijfsterrenbeweging (M5S) heeft bij de verkiezingen in die regio op 27 oktober een zeer zware klap gekregen. Na deze verpletterende uitslag in wat lang een onderdeel was van het ‘rode hart van Italië’, is het de vraag hoe lang de regering in Rome het nog kan rekken. Hoelang ze nog vervroegde verkiezingen met bijhorende nederlaag, kan afweren.

Verpletterend

De uitslag is overduidelijk: Donatella Tesei, de kandidate om de leiding van deze regio te nemen haalt 57 %, dat is net 20 % meer dan haar voornaamste tegenstrever, Vicenzo Bianconi. Die was voorgedragen door PD en M5S. De zege van uiterst rechts – Lega, Fratelli d’Italia en Forza Italia (EVP) – is verpletterend.

Maar ook binnen uiterst-rechts zijn de verhoudingen grondig gewijzigd. De lijst van Berlusconi’s Forza Italia haalt nauwelijks 5,5 %, terwijl de neofascisten van Fratelli bijna dubbel zoveel halen, 10,4 %. Forza Italia maakt deel uit van de EVP, maar van die kant is er erg weinig commentaar.

De Lega overschaduwt gewoon iedereen met 37 % (in 2015 was dat 14% en dat werd al als een succes beschouwd). Dat alles bij een opkomst van bijna 65 %, 10% meer dan bij de regionale verkiezingen van 2015.

M5S ziet sterren

De klap is zeer zwaar voor de Vijfsterren van Luigi Di Maio. M5S haalt nog nauwelijks 7,4 %, wat betekent dat haar kiezers de coalitie met de PD niet erg op prijs stellen. Maar ook toen ze, tot augustus, regeerde met de Lega van Salvini, zag ze zowel bij de Europese als lokale verkiezingen haar aanhang zienderogen smelten.

M5S is dan ook niet happig op vervroegde verkiezingen. In maart vorig jaar haalde ze bij de parlementsverkiezingen rond een derde van de stemmen. Bij de Europese verkiezingen in mei was dat nog de helft. En nu ze met de PD regeert, zou dat waarschijnlijk nog verder zakken. Ze heeft dus geen enkel belang bij een regeringscrisis.

Maar Di Maio,nu minister van Buitenlandse Zaken, staat binnen zijn beweging onder zeer sterke druk. Die komt zowel van de aanhangers die de coalitie met de Lega gunstig gezind waren, als van een “linkervleugel” . Maar Vijfsterren kampt vooral met een grote ontmoediging onder zijn militanten. De opeenvolgende toegevingen aan Salvini hadden al voor grote vertwijfeling gezorgd, de regeringswissel deed daar nog een schep bovenop.

De zeer verticale leiding van een beweging die basisdemocratie bepleit, zorgt ook voor wrevel. De feitelijke beslissingen worden genome door een erg kleine groep: Di Maio en vooral Davide Casaleggia die het Internetcomplex Rousseau in handen heeft en zo M5S stuurt. Dan maar terug naar de basis vanuit de oppositie? Na twee coalitie ervaringen heeft Vijfsterren nogal wat geloofwaardigheid verloren. Met de bittere pil uit Umbrië zal het er niet beter op worden.

Woelig

De coalitie van premier Giuseppe Conte komt dus ongetwijfeld in zeer woelige wateren. Haar basis is in alle opzichten smal, haar meerderheid is niet veilig. Bij de PD is er al een afscheuring geweest. Ex-partijleider en ex-premier Matteo Renzi richtte zijn Italia Viva op en kan de regering chanteren. Terwijl er bij M5S volgens door de Lega gevoede geruchten minstens 20 parlementsleden naar uiterst-rechts zouden willen overstappen.

In die context moet premier Conte nu voor een begroting zorgen waarover de coalitiegenoten het niet eens zijn. Er is zeer weinig dat PD en M5S samenhoudt, tenzij de vrees voor vervroegde verkiezingen die Salvini zonder veel twijfel zou winnen. Want als hij al in “het rode Umbrië”, waar indertijd de communistische PCI en de voorbije jaren de PD zo sterk stonden, een dergelijk succes boekt, dan kan hij dat ook op nationaal vlak. En wie zal er weerwerk bieden?

Mars op Rome

Hoelang zullen PD en Vijfsterren die vervroegde verkiezingen nog kunnen afschuiven? Salvini hield onlangs in Rome, samen met zijn partners onder wie EVP-lid Berlusconi, een bijeenkomst waar minstens 100.000 mensen hem enthousiast toejuichten. Een mars op Rome, dat roept herinneringen op aan een andere mars, 97 jaar geleden: die van Mussolini’s zwarthemden. Die mars werd als beginpunt genomen van een nieuwe tijdrekening, de “Era Fascista”.

Voor links en al wie en wat progressief is, redenen te over om bijzonder bezorgd te zijn over wat in Italië aan de hand is. Links Italië was zo lang een baken voor links elders in Europa en de wereld, nu biedt het een schrikbeeld.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Uitpers.