Opstand in Chili: een gesprek met Karina Nohales

Luis Miguel Moldes Bueno en Stephan de Miguel spraken op 23 oktober met Karina Nohales, militante van de Tendencia Socialista Revolucionaria (Revolutionair Socialistische Tendens, zustergroep van de SAP in Chili) en lid van de Coordinadora Feminista 8Marzo. Zij sprak met hen vanuit de zetel van de FECh (Federación de Estudiantes de Chile) die zich heeft omgevormd tot een soort hoofdkwartier van de mobilisaties en waar op het moment van het gesprek een bijeenkomst plaats vond met vertegenwoordigers van verschillende industriesectoren in actie.

Hoe zijn de mobilisaties ontstaan en hoe ontwikkelen ze zich?

Een week geleden kondigde de regering een prijsverhoging van de metro aan van 30 pesos ⁽¹⁾Dit is ongeveer 0,03 euro. Ter vergelijking: het wettelijke minimumloon in Chili voor een volledige arbeidsmaand (in een 45-urige werkweek!) bedraagt 373 euro., een kleine som, maar al jaren vindt de ene prijsverhoging vindt na de andere plaats. De prijzen voor de metro stijgen elk jaar ongeveer twee keer.

Tegen deze nieuwe prijsverhoging besloten de studenten massaal de lessen te boycotten uit protest en de volgende dag werden er spontaan samenkomsten georganiseerd in de metrostations. Daar was de samenstelling al veel breder dan enkel studenten. Dit liep uit in een heuse volksbeweging, waarbij de metrostations werden ingenomen (die intussen door de politie waren bezet door de politie). Daarbij was er veel politiegeweld. Het is veelbetekenend dat op dat moment geen enkele van de sectoren die normaal dit type acties veroordeelt (metrogebruikers, gepensioneerden, middenklasse) dit deed, maar de acties integendeel steunde. Op dit moment zijn er 78 bezette stations en van de zeven metrolijnen van Santiago functioneert er maar een.

Geconfronteerd met deze feiten riep president Piñera de uitzonderingstoestand uit (die het recht op vereniging en om te demonstreren beperkt) en riep hij de avondklok uit in de hoofdstad Santiago.

De volgende dag breidden de mobilisaties zich nog uit naar de twee andere grote steden in het land Concepciones en Valparaíso , in het begin vooral uit solidariteit. De militairen kregen intussen alle macht om te handelen zoals ze wilden. Deze situatie ging in crescendo, met mobilisaties van vele duizenden mensen. Momenteel is de uitzonderingstoestand en de avondklok (die niemand respecteert) van kracht in de negen belangrijkste steden van het land. Zonder twijfel blijft het regeringsgeweld niet beperkt tot deze zones. Er is al een jongere vermoord in een stad zonder uitzonderingstoestand.

Is het de gewoonte dat de militairen tussen komen in dit soort situaties in Chili?

Nee, helemaal niet. Sinds het einde van de dictatuur bleven de militairen van de straat, ze hebben dit niet meer gedaan sinds 1990.

Wat is de samenstelling van de beweging?

De beweging is echt heel heterogeen. We maken een opstand mee van alle volkse lagen en van de middenklasse. Een opstand van het ganse volk.

Wat is de rol geweest van de Coordinadora 8M in de mobilisaties?

Je moet begrijpen dat het de Coordinadora 8M (opgericht in 2018 om de vrouwenmars op 8 maart te organiseren) was die het concept van algemene staking opnieuw bovenhaalde in een land dat het recht op staken niet erkent. Dit gebeurde met de feministische staking van 2019 die, hoewel ze niet als staking functioneerde, uitliep op de grootste mobilisatie sinds het verdwijnen van de dictatuur.

Vandaag is ze in staat geweest om een algemene staking uit te roepen die vanaf de eerste dag gesteund werd door de havenarbeiders (20 havens in het land lagen plat), sectoren in de koperindustrie en door de leerlingen uit het secundair onderwijs. Dit is gelukt terwijl de vakbondscentrales zich nog aan de kant hielden, alhoewel ze nu beginnen volgen. En dat is gelukt door de Coordinadora 8M.

Bovendien heeft de Coordinadora 8m beslist een onderzoekscommissie op te starten naar de doden, vermisten en gewonden ten gevolge van de repressie. De huidige gegevens zijn heel weinig precies, de regering geeft maar 15 doden toe.

Welke balans kan je maken van de staking van 23 oktober?

De steden functioneerden niet, de banken en winkels waren gesloten, de klassen opgeschort, 20 havens lagen plat en volgens kameraden in de industrie werd in minstens 70% van de fabrieken gestaakt (en heel wat andere draaiden slechts voor de helft).

Zonder twijfel is dit een bijzondere staking: ze werd uitgeroepen door de Coordinadora 8M en werd officieel slechts gesteund door de bonden van de havenarbeiders, studenten en een aantal mijnen. Toch kreeg ze ook half en half de steun van de vakbonden die hun basis opriepen niet te gaan werken onder het voorwendsel dat “het niet veilig zou zijn om je naar je arbeidsplaats te begeven”.

Wat is de balans van de repressie tot nu toe?

Op dit moment kunnen we nog geen exacte cijfers geven, alles is heel verwarrend. De regering erkent slechts 15 doden. Bovendien geeft ze ambigue informatie over hoe deze doden gevallen zijn. De officiële informatie stelt dat ze “gevallen zijn in confrontaties met het leger”, hetzelfde als wat verteld werd onder de dictatuur.

De sociale bewegingen tellen al minstens 30 doden, die voor ons zijn vermoord. Daar komt nog eens een onbepaald aantal verdwenen personen bij. Bovendien vallen er constant zware gewonden door rubberkogels die door het leger worden afgeschoten. Er zijn ook gevallen van verkrachting en seksueel misbruik van aangehouden vrouwen, iets waarover de officiële pers zwijgt. Het is om al deze redenen dat de Coordinadora 8M een onderzoekscommissie heeft opgestart.

Welke antwoorden gaven de verschillende partijen van het land op de beweging?

In Chili bestaan er sinds het einde van de dictatuur twee grote politieke groepen, “Chile Vamos”, waarvan president Piñera deel uit maakt en de “Concertación por la Democracia” waarvan onder meer de Socialistische Partij, de Communistische Partij en de Christendemocratie deel uit maken. Daar is sinds de laatste verkiezingen het Frente Amplio bijgekomen, een samenwerking van verschillende linkse krachten.

Als antwoord op de mobilisaties riep Piñera op tot een ronde tafel van alle partijen, waarop enkel zijn eigen groep, de Christendemocratie en twee andere kleine partijen van de Concertación zijn ingegaan. Van hun kant verdedigen de socialisten, communisten en het Frente Amplio het standpunt dat de omstandigheden voor overleg niet bestaan zolang de repressie voort duurt. Zonder twijfel is de toestand heel gespannen binnen het Frente Amplio. Revolución Democrática ⁽²⁾ Revolución Democrática is een linkse partij die rond 2012 werd opgericht door een deel van de leiding van de studentenbeweging., de grootste groep binnen de samenwerking, is voorstander van deelname aan de rondetafelgesprekken, terwijl de rest van de betrokken groepen daar tegen zijn. Deze positie kan je enkel begrijpen als je in het hoofd houdt dat de leiders van RD al denken aan de gemeenteraadsverkiezingen van eind dit jaar.

Wat is het standpunt van de TSR?

Wij verdedigen het standpunt van de sociale bewegingen en van de Coordinadora 8M: Geen onderhandelingen zolang de repressie voort duurt, geen onderhandelingen achter de rug van het volk. Volksvergaderingen in alle wijken om de mobilisaties te steunen en de bevoorrading en de veiligheid te waarborgen. En het is in zulke bijeenkomsten dat de eisen die we prioritair verdedigen moeten bediscussieerd en beslist worden.

De regering trok de prijsverhoging van de metro al in. Wat zijn de eisen op dit moment?

Dat is ook moeilijk te bepalen, er is een berg eisen. Wat zeker door alle eisenpakketten loopt, is de eis voor een Grondwetgevende Vergadering. Ongetwijfeld is dit idee nog diffuus en in dispuut. De sectoren rond de Communistische Partij, die de vakbonden controleren, begrijpen haar als een nieuw pakt op het niveau van de staat, terwijl andere organisaties, zoals de Coordinadora 8M, opkomen voor de creatie van territoriale vergaderingen waarin dit grondwetgevend proces vanuit de basis kan gebeuren, steunend op de krachten van het proces van echte mobilisaties.

Er zijn de laatste tijden heel wat mobilisaties in Latijns-Amerika. Is er een gevoel van verbinding?

Nee, dit internationalistisch sentiment zien we niet onder de mensen, dit bewustzijn is er nog niet. Maar tegelijkertijd kunnen we ook niet ontkennen dat als we zien dat het Ecuadoraanse volk recent een overwinning behaalde, dit heel wat mensen moed kan gegeven hebben.

Wat zijn de volgende stappen?

De sociale organisaties hebben een staking uitgeroepen voor de komende twee dagen, op 23 en 24 oktober, Deze keer heeft die oproep ook de steun gekregen van de vakbondscentrales. Zonder twijfel staat het concept van algemene staking ook ter discussie. Aan de ene kant zien de Communistische Partij en de vakbondscentrales dit als een moment om zich aan het hoofd van de beweging te zetten en de orde te herstellen, voor hen komt het er op aan zich op te stellen als serieuze en respectabele organisaties. Anderzijds zien de onafhankelijke sociale bewegingen de algemene staking als het moment om de mobilisaties te ondersteunen.

Tot slot…

Karina vroeg nog een idee op te nemen in het interview dat ze als fundamenteel beschouwt: “Ik zou willen dat je weet dat in Chili de burgerij angst heeft, ze kunnen niet geloven wat er gebeurt, ze kunnen het niet uitleggen omdat ze in een parallelle wereld leven aan die van de Chileense volksklassen. Geen enkele avondklok wordt gerespecteerd, geen enkele uitzonderingstoestand heeft het volk angst aangejaagd. Het volk is niet bang, zij zijn bang.”

Luis Miguel Moldes Bueno en Stephan de Miguel zijn lid van Anticapitalistas, de zusterorganisatie van de SAP in de Spaanse Staat. Nederlandse vertaling: Thomas Weyts.

Update

Afgelopen weekend kwamen meer dan een miljoen mensen op straat tegen de regering. De Chileense president kondigde daarop het ontslag van de voltallige regering aan en het intrekken van de uitzonderingstoestand. Wordt ongetwijfeld vervolgd. (redactie SAP-Rood).