De wanhoopspoging (op 6 januari 2021) om de liberale grondwettelijke orde in de VS te ondergraven zal waarschijnlijk mislukken, ze weerspiegelt duidelijk een situatie van ontluikend fascisme in deze fase.

De laatste jaren hebben we theoretische pogingen, experimentele uitvallen gezien die de culturele en organisatorische voorbodes zijn van het normaal worden van een gewelddadig extraparlementaire rechterzijde. Er kon bijvoorbeeld geen Modi zijn zonder Gujarat, en geen Gujarat zonder Ayodhya.

Er is tijd nodig voor het ontwikkelen van coalities van krachten, binnen en buiten de Staat, die een cultuur van wreedheid en geweld rechtvaardigen, de gehechtheid van de liberale burgerij aan het liberalisme verzwakken, links demoraliseren en minderheden terroriseren. Ik wil niet zeggen dat de ontluikende energie van het Trumpisme, die in de laatste verkiezing toonde dat ze betekenisvol groeit, evenwaardig is aan de Indische BJP/RSS wat betreft ideologische samenhang, organisatorische klaarheid en sociale diepgang. Ze is dat niet. Ik maak deze vergelijking om aan te duiden dat we zeker nog niet het eindpunt van dit verschijnsel hebben bereikt.

Deze gewapende doorbraak tot in het Capitool werd aangevuurd door Trump en de bijkomende pogingen van pro-Trump republikeinen om het verkiezingsresultaat ongedaan te maken, konden niet gebeuren zonder de medeplichtigheid van de politie van DC en zonder een rol gespeeld door het Ministerie van Defensie. Elke andere protestbeweging zou zijn teruggedreven – op brutale wijze met inzet van maximaal en onevenredig geweld. Het is deze staat die het MOVE hoofdkwartier bombardeerde en het WACO gebouw onder vuur nam.

De politie van Washington DC opende de hekkens liet toe dat gewapend uiterst-rechts kon binnenbreken in het Capitool, ze stond te kijken terwijl ze rondwandelden – en wat dan? Ze liet toe dat dit kon escaleren tot een schietpartij waarin uiteindelijk een vrouw in de nek werd geschoten. Ze riep om versterking door de nationale Garde. Waarop het Ministerie van Defensie eerst tijd vroeg om de vraag te overwegen. Pas nadat bijna dodelijk geweld dreigde, werd de Garde uitgestuurd.

Het Pentagon staat momenteel onder de leiding van secretaris Christopher Miller, nadat zijn voorganger Mark Esper eerder was ontslagen op 9 november omwille van zijn verzet tegen Trump. Esper is een van de voormalige Pentagon experten die waarschuwden voor een coup. Volgens mij is het duidelijk dat het Pentagon onder druk van Trump een afwachtende houding aannam om zijn aanhangers ten volle te laten genieten van deze ervaring van een putsch.

Het verbond tussen uiterst-rechts, de politie en een deel van de uitvoerende macht werd onder Trump herhaaldelijk versterkt door gewelddadige straatacties: in de protesten tegen de lockdown, de milities tegen de BLM-beweging en de bosbranden in Oregon. De dialectiek tussen straatgeweld en autoritair repressief staatsgeweld tegen de vijanden van rechts was een zichtbaar onderdeel van Trump’s strategie. En die dialectiek van wederzijdse radicalisering – zo belangrijk in de rijpe fase van het fascisme – gerechtvaardigd door anticommunistische hysterie, speelde een belangrijke rol in het uitbreiden van zijn basis bij de verkiezingen van November.

Was het resultaat minder afgetekend geweest, dan zou dit protest volgens mij veel groter en nog veel gevaarlijker zijn geweest. Een cruciale reden waarom deze protesten nu duizenden en geen tienduizenden mensen aantrokken, is omdat het verkiezingsresultaat zo zwak was dat het leidde tot demoralisatie. Was dit niet het geval geweest, dan zouden de Brooks Brothers riots niet meer dan een picknick geweest zijn in vergelijking met de legale betwistingen, de bijkomende telefoontjes van Trump en de gewapende acties.

Deze desperado putsch zal net zoals de talrijke legale pesterijen en politieke betwisting van het verkiezingsresultaat door Trump, worden ingedijkt. De nederlaag van de Republikeinen in Georgia, waarschijnlijk mogelijk gemaakt door dezelfde ideologische hardnekkigheid die hem de nationale verkiezing heeft gekost, zal de demoralisatie bij Rechts vergroten. Demoralisatie demobiliseert. Maar de onderstroom van woede, de mythe van het verraad (‘onze stem werd gestolen’) en de alternatieve realiteit van Trump leeft verder bij een groot deel van de Republikeinse kiezers en zal de komende jaren nog gevoed worden door handig uitgewerkte desinformatiekampanjes van uiterst rechts.

Twee krachten zullen hierdoor kunnen groeien: de ‘eenzame wolf’ schieters en de milities van samenzweerders. Deze laatsten – van pizzagate tot de QAnon aanhanger die een bendelid doodde, van de Nashville 5G pleger van een bomaanslag, tot de apotheker die bewust vaccins vervalste en aan klanten verkocht op basis van antivax samenzweringstheorieën, van het nep nieuws over bomaanslagen tot de milities in Oregon en de anti-BLM milities, dat alles is in de Amerikaanse traditie geworteld.

Dit ontluikend fascisme, is fascisme in een experimentele en speculatieve fase waarbij het coalities vormt tussen minoritaire populistische krachten en elementen van de uitvoerende macht en de repressieve vleugel van de staat. Men zou verschrikkelijk dom en ongelooflijk zelfvoldaan zijn als men zou verwachten dat de democratie in de VS de komende jaren voldoende stabiel zou zijn om te ontkennen dat deze beginnende fase van het fascisme meer kansen kan grijpen en kan groeien. En zeg me nu niet dat het fascisme geen vaste voet aan de grond kan krijgen in een maatschappij waar Links al tientallen jaren zwak staat en grote delen van de arbeidersbeweging op sterven na dood is.

Dat alles is naast de kwestie. Het fascisme groeit niet in de eerste plaats omdat de steun krijgt vanuit de kapitalistische klasse. Het groeit vanuit kernen die door Clara Zetkin werden beschreven als “de politiek daklozen, de sociaal ontwortelden, de verworpenen en gedesillusioneerden”. Van India tot de Filipijnen zien we dat het beginnend fascisme geen sterke communistische tegenstander nodig heeft: de hypothese van Ernst Nolte was fout. Het opbouwen van een antifascistische beweging in de Verenigde Staten is nu dringend nodig.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op  Patreon.