24 juni 2022. Een nieuw drama aan de Spaanse grens. Honderden lichamen, doden, gewonden, gevangenen, allemaal zwart, urenlang opgestapeld op het asfalt in de zon, alsof het zakken meel waren. Onder toezicht van Marokkaanse politieagenten die er van tijd tot tijd ongemotiveerd een met hun wapenstokken slaan, waarbij het lijkt of ze vooral proberen uit te vinden of de persoon dood of levend is.

Dat zijn de verschrikkelijke en ondraaglijke beelden die op het web circuleren na de tragedie aan de grens tussen [de Marokkaanse stad] Nador en [de Spaanse enclave] Melilla op 24 juni, slechts drie maanden na de hervatting van de diplomatieke betrekkingen tussen Spanje en Marokko.

Ongeveer 2.000 migranten probeerden de toegang tot de grensovergang te forceren en rekenden op hun grote aantal om te slagen. Iets meer dan honderd van hen slaagden erin Melilla binnen te komen. De rest bleef in Marokko, tussen 23 en 37 migranten werden volgens bronnen gedood en er waren veel gewonden en arrestaties. De VN, de Afrikaanse Unie en verscheidene Marokkaanse organisaties dringen aan op een onafhankelijke onderzoekscommissie naar deze gebeurtenissen.

Om te proberen te begrijpen hoe dit nieuwe schandaal in het migratiebeleid aan de grenzen van Europa tot stand is gekomen, kijken we even in de achteruitkijkspiegel.

April 2021. Madrid geeft toestemming voor de ziekenhuisopname op zijn grondgebied van de Saharaanse onafhankelijkheidsleider Brahim Ghali, die aan een ernstige vorm van covid lijdt. Dit humanitaire besluit lokt een sterke reactie uit van de Marokkaanse diplomatie. Als vergelding heeft Marokko in mei duizenden migranten, hoofdzakelijk Marokkanen, de vrije doortocht naar de Spaanse enclave Ceuta, in het noorden van het land, toegestaan. De spanningen tussen de twee landen lopen hoog op.

De land- en zeegrenzen tussen beide landen, die in maart 2020 gesloten waren voor passagiers als gevolg van de pandemie van het coronavirus, blijven om politieke redenen gedurende het hele jaar 2021 gesloten, ook al heropenen beide landen hun grenzen voor passagiers en toeristen uit de hele wereld.

Op 14 maart 2022 schreef de Spaanse premier Pedro Sánchez een brief aan de koning van Marokko ter ondersteuning van het Marokkaanse autonomievoorstel voor het voormalige Saharawi-protectoraat, waarmee hij een belangrijke verandering teweegbracht in het standpunt van Spanje, dat tot dan toe het standpunt van de VN en het beginsel van zelfbeschikking van volkeren had gerespecteerd. Deze wijziging, die zonder voorafgaande instemming van de Spaanse regering of het Spaanse parlement werd doorgevoerd, wekte grote woede op binnen de regeringscoalitie en op donderdag 7 april, terwijl de heer Sánchez naar Rabat vloog om deze nieuwe koers in de bilaterale betrekkingen te bezegelen, stemde het parlement, met 168 stemmen voor, 118 tegen en de onthouding van de extreem-rechtse partij Vox, over een motie van steun aan de VN-resoluties waarin het autonomieplan niet werd genoemd, hetgeen werd geïnterpreteerd als een afkeuring van de regeringsleider.

Na de verzending van de brief van Sánchez verbeterde de Spaans-Marokkaanse betrekkingen en trachtten beide autoriteiten elkaar te feliciteren met hun respectieve obsessies: de kwestie van de Sahara voor Marokko en de beheersing van de migratiestromen voor Spanje.

Zodra de brief was ontvangen, begonnen Marokkaanse repressietroepen in het hele land invallen te doen op zoek naar ‘illegale’ migranten en deze te verplaatsen naar de meest afgelegen hoeken van het land, ver van de mogelijke uitvalswegen naar Spanje (de moeilijke en gevaarlijke route naar de Canarische eilanden was onlangs weer belangrijk geworden). Burgers zagen dat Afrikanen ten zuiden van de Sahara verdwenen uit de straten van de grote steden en zich verstopten in huizen. Dit levert natuurlijk talloze problemen op voor het dagelijks leven, de onmogelijkheid om te blijven werken, hetzij in de formele of in de informele sector, bevoorradingsproblemen, overbevolking in krappe flats, enzovoort.

Dat is de verklaring voor de wanhopige poging om de grens over te steken door een nieuwe weg te verkennen (gebruik makend van de massaliteit van de groep om de draaihekken te forceren die de grensovergang afsluiten, wat een rampzalige strategie was, aangezien er een flessenhals werd gevormd en mensen in de verdrukking kwamen).

Nee, mijnheer Pedro Sánchez, dit is geen ‘gewelddadige en georganiseerde aanval door internationale maffia’s’. Zij bestaan, zoals op alle plaatsen waar rechten worden geschonden, maar dit is niet hun modus operandi. De oorzaak van deze aanval – en de vorm die ze heeft aangenomen – is de wanhoop van jongeren die hun land hebben verlaten, op de vlucht voor oorlog, geweld en het ontbreken van toekomstperspectieven en die zich in Marokko opgesloten voelen, zonder vooruit of achteruit te kunnen gaan. En deze situatie is het resultaat van een Europees immigratiebeleid dat volstrekt hysterisch, irrationeel en onmenselijk is.

Na het bloedbad aan de grens van Melilla aarzelde Pedro Sánchez niet om de Marokkaanse regering te feliciteren met haar optreden en haar aanpak van de crisis. Wat zijn dat voor politici? Hebben ze zich zo ver van de mensen verwijderd dat ze hen niet meer zien? Waarom schotelen ze ons een leugen voor, zoals die over de maffia’s, zonder eraan te denken dat we geen dwazen zijn en dat we die leugen niet zullen slikken?

Laten we niet vergeten. Toen Syrische vluchtelingen Europa probeerden te bereiken, op de vlucht voor bommen en onderdrukking, werden de grenzen gesloten en stemden de 27 landen van de Europese Unie ermee in een deel van de vluchtelingen te verdelen. Afgezien van Duitsland en Zweden, die hun deuren wijd openstelden, namen de andere landen hen beetje bij beetje op. Ze konden niet meer opnemen, zeiden ze. Nu is er een nieuwe oorlog uitgebroken in Oekraïne en worden duizenden vluchtelingen opgevangen, zonder dat onze economie of ons dagelijks leven eronder lijdt. Maar we zien nog steeds Syrische gezinnen in de straten van Europa, bedelend om aalmoezen omdat er niets is gedaan om hen onder waardige omstandigheden op te vangen en de schandelijke vluchtelingenkampen blijven bestaan, vol met Syriërs en Afghanen aan de kusten en aan de grenzen van Griekenland. Sinds wanneer is het recht op asiel een kwestie van twee maten?

Hoelang luisteren we nog naar leugenachtige toespraken, die gebaseerd zijn op het axioma dat migranten een gevaar zijn? Hoelang aanvaarden we nog dat we in het Noorden bijna volledige vrijheid van verkeer hebben over de hele planeet, terwijl degenen die in het Zuiden geboren zijn alleen het recht hebben om naar ons toe te komen als ze nuttig en onmisbaar voor ons zijn?

De VN, de OAE en ngo’s dringen aan op de oprichting van een onderzoekscommissie die opheldering moet verschaffen over de gebeurtenissen in Melilla. Dat is belangrijk. Maar het is nog belangrijker dat er geen doden meer vallen aan de grenzen. Het is tijd om het migratievraagstuk te herzien en het beleid inzake het verkeer van werknemers en mensen in de wereld te herformuleren op basis van een eerlijke en niet-ideologiserende visie op het vraagstuk.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Viento Sur. Nederlandse vertaling: redactie Grenzeloos.