De film Never Rarely Sometimes Always van regisseur en schrijver Eliza Hittman is een ingetogen, maar krachtige film over een moedige jonge vrouw die zich een weg probeert te banen door een wereld vol obstakels.

‘Altijd,’ antwoordt hoofdpersoon Autumn, als haar nicht Skylar vraagt: ‘Zou je niet gewoon af en toe een man willen zijn?’ Om te beginnen worden mannen niet ongewenst zwanger. Iets waar de zeventienjarige Autumn in de film Never Rarely Sometimes Always mee geconfronteerd wordt. We volgen haar vanaf de eerste zwangerschapstest tot na de ingreep in een abortuskliniek. Haar reis is zowel een moedige daad van zelfbeschikking, als een illustratie van de manier waarop zoveel jonge vrouwen onder druk worden gezet.

Eliza Hittman werd geraakt door de dood van Savita Halappanavar, die in Ierland stierf na een miskraam, omdat haar een levensreddende abortus werd geweigerd. Deze tragedie leidde tot de uitbarsting van felle protesten in Ierland.

Het maakte Hittman op haar beurt bewust van de grote beperkingen op abortus in de Verenigde Staten. Ze besloot hier een film over te maken en bezocht allerlei centra voor zwangerschapszorg in Pennsylvania, deed zwangerschapstesten, nam deel aan therapiesessies en raadpleegde Planned Parenthood. Zo is er een film ontstaan, die specifiek gemaakt is vanuit het perspectief van een jonge vrouw.

In de film maken we kennis met Autumn, gespeeld door Sidney Flanigan, als ze op het podium een krachtige ballade over problematische liefde zingt. Een jongen in het publiek onderbreekt haar door luid ‘slet’ te roepen. Het publiek blijft stil. Ze laat het van zich afglijden en zingt door. Na het optreden maakt diezelfde jongen obscene gebaren naar haar.

Abortus

Op een doeltreffende manier brengt Hittman de omgeving van Autumn in kaart. Ze woont in een arbeidersbuurt in een dorpje in Pennsylvania. Ze gaat naar school en werkt daarnaast in een supermarkt. Haar ouders hebben het niet breed. We zien het gezin zich ‘s ochtends klaarmaken voor werk en school. De volwassenen zitten ‘s avonds uitgeteld voor de tv met een biertje. Er wordt tussen de dagelijkse beslommeringen door nauwelijks gepraat. Iedereen lijkt een beetje langs elkaar heen te leven.

Autumn verwacht weinig van haar omgeving en is in zichzelf gekeerd. Ze vermoedt dat ze zwanger is en bezoekt een centrum voor zwangerschapszorg. Daar zetten de medewerkers haar onder druk om de zwangerschap te voltooien. Ze geven haar verkeerde informatie en laten haar een filmpje zien over de gruwelen van abortus.

De regisseur belicht ook de intimidatie waar Autumn en haar nicht Skylar op dagelijkse basis mee te maken hebben. Zo grijpt de supermarktmanager hun handen als ze het geld van hun kassa bij hem inleveren en drukt er luidruchtig kussen op. Ze verduren dit zwijgend, terwijl ze elkaar een begrijpende blik toewerpen: zo gaan die dingen nu eenmaal.

Op een subtiele manier brengt Hittman de verstandhouding tussen de twee vrouwen in beeld. Autumn durft alleen Skylar in vertrouwen te nemen. Om voor hen beiden de reis naar New York te bekostigen steelt Skylar geld van de supermarkt. Haar daad en gezelschap zijn tekenen van vrouwelijke solidariteit, gesymboliseerd door de gezamenlijke koffer die ze de hele tijd draagt om Autumn te ontlasten.

New York

De reis en hun verblijf in New York zijn een heroïsche zoektocht. Autumn wil haar recht om zelf te beslissen realiseren. Maar ondertussen zijn er overal gevaren. Het geld van de vrouwen dreigt op te raken. Om hen heen zijn overal mannen die iets van hen willen. Zo dringt een jongen zich tijdens de reis op aan Skylar en trekt een man zich voor hun ogen af in de metro.

Maar uiteindelijk is de reis vooral een weg dieper in de geest van Autumn. Ondanks de steun van haar nicht is zij alleen met haar ervaringen, die haar uiteindelijk tot dit punt hebben gebracht. Wat er met Autumn gebeurd is, doet de regisseur niet kant en klaar uit de doeken. Dat maakt het beslissende moment juist zo sterk. Autumn zit bij de psycholoog van de abortuskliniek. Die vraagt haar naar specifieke vormen van seksueel misbruik. Autumn moet antwoorden of die ‘nooit, zelden, soms, of altijd’ (never, rarely, sometimes, always) zijn voorgekomen. Pas op het moment dat het misbruik zo duidelijk wordt benoemd, lijkt Autumn te kunnen plaatsen wat er is gebeurd.

In een wereld waarin seksueel geweld tegen vrouwen zo veel voorkomt, is deze reactie heel herkenbaar. Veel verhalen liggen onder het oppervlak van alledag. Daarnaast worden de mogelijkheden voor vrouwen om hun eigen keuze te maken continu beperkt.

Door corona is de film nog actueler geworden. Zo heeft een aantal Amerikaanse staten de toegang tot abortus geblokkeerd, door abortus te kenmerken als niet noodzakelijke medische hulp. Tijdens de lockdown steeg het aantal meldingen van seksueel geweld explosief.

Never Rarely Sometimes Always schetst een ingetogen en toch krachtig portret van een moedige jonge vrouw, die zich een weg probeert te banen door een wereld vol seksistische obstakels.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op socialisme.nu.