Terwijl de woede over Gaza groeit, laten protesten en hongerstakingen zien dat er een nieuwe Palestijnse beweging is die vastbesloten is om de verdeeldheid te overbruggen en het verzet vol te houden.

De afgelopen weken heeft de Palestijnse grassrootsbeweging een opmerkelijke vaart gekregen, vooral in de gebieden van 1948 en de bezette Westelijke Jordaanoever. Deze golf laat zien dat steeds meer mensen zich willen aansluiten bij een nieuwe golf van wereldwijde solidariteit die, ondanks hard optreden tegen pro-Palestijnse bewegingen in de Verenigde Staten en een groot deel van Europa, blijft bestaan en zelfs groeit.

Alles wijst erop dat dit momentum zal blijven groeien en mogelijk zal uitmonden in een bredere volksopstand, die in staat is om het brute beleid van Israël tegen de Palestijnen in het hele land terug te dringen.

De schokkende beelden uit Gaza – uitgemergelde kinderen, gezinnen die herhaaldelijk uit hun huizen worden verdreven, mensen die worden doodgeschoten terwijl ze op voedsel wachten – zijn voor de bondgenoten van Israël onmogelijk te negeren of weg te redeneren. Die beelden beginnen de westerse regeringen, die al lang medeplichtig zijn aan de genocidecampagne van Israël, te achtervolgen, hen te beschamen in de publieke opinie en het morele failliet van hun stilzwijgen bloot te leggen.

Onder toenemende druk van hun eigen burgers hebben verschillende westerse landen onlangs hun kritiek op het optreden van Israël in Gaza verscherpt: het meedogenloze tempo van de moorden, de opzettelijke belemmering van humanitaire hulp, het kennelijke ontbreken van enig plan om de oorlog te beëindigen.

De meest opvallende veroordelingen kwamen in de vorm van formele erkenning (of dreigingen tot erkenning) van de staat Palestina door een handvol westerse staatshoofden, met name de Franse president Emmanuel Macron. Maar hoe dramatisch die verklaringen op papier ook mogen zijn, ze blijven grotendeels symbolisch. De ’tweestatenoplossing’ waarnaar ze verwijzen, wordt algemeen beschouwd als zowel illusoir als ontoereikend – omdat die het koloniale apartheidsregime van Israël in stand houdt en miljoenen Palestijnse vluchtelingen hun recht op terugkeer ontzegt.

Ook al is het onwaarschijnlijk dat die verklaringen substantiële praktische gevolgen zullen hebben, toch zijn ze een belangrijk gebaar van steun en een broodnodige morele opsteker voor de volksbeweging die de deur opent naar een nieuwe fase van denken en handelen.

Een veranderend landschap

Palestijnse demonstranten en hun bondgenoten volgen de verschuivingen in de geopolitieke machtsverhouding in de regio op de voet. Met de onwrikbare steun van Washington kan Israël nu vrijwel straffeloos optreden in het hele gebied van de zogenaamde door Iran geleide ‘As van Verzet’. Maar ondanks de zware klappen die Iran heeft gekregen in de recente 12-daagse oorlog met Israël, is het land nog lang niet verslagen. Beide partijen racen om hun militaire opbouw uit te breiden ter voorbereiding op een nog bloedigere en destructievere fase van het conflict.

Maar voorlopig, nu de machtsverhoudingen sterk in het voordeel van Israël zijn, keren veel Palestijnse activisten zich naar binnen – naar het volksverzet aan de basis – bij gebrek aan enige externe militaire macht die de Israëlische agressie kan beteugelen. En er zijn redenen om aan te nemen dat die strategie kan werken.

Ondanks zijn militaire dominantie is de mondiale positie van Israël – zelfs onder Joden wereldwijd – kwetsbaarder dan ooit. In juni woonde ik als voorzitter van de One Democratic State Campaign (ODSC) een bijzondere bijeenkomst bij, de ‘Eerste Joodse Anti-Zionistische Conferentie‘, gehouden in de geboorteplaats van Theodor Herzl, de grondlegger van de zionistische beweging. De organisatoren brachten zo’n 500 Joodse intellectuelen en activisten uit de hele wereld bij elkaar, met als doel het groeiende aantal antizionistische Joden te verenigen en te integreren in de bredere mondiale progressieve beweging tegen het genocidale regime van Israël.

Met de gruweldaden die het in Gaza begaat en het escalerende door de staat gesanctioneerde geweld op de Westelijke Jordaanoever, kan Israël zijn imago in het buitenland niet langer oppoetsen, noch kan zijn propaganda zijn misdaden verbergen. Sommigen stellen dat Israël nog steeds niet snapt hoe groot de strategische- en reputatieschade is die het zichzelf aandoet – schade die binnenkort misschien niet meer te herstellen is. In die context is een strategie van aanhoudend, wereldwijd verbonden volksverzet niet alleen haalbaar, maar ook een historische noodzaak.

De afgelopen jaren zijn er verschillende pogingen gedaan om die weg te bewandelen, met als meest opvallende voorbeeld de reeks demonstraties aan de grens met Gaza in 2018-2019, die gezamenlijk bekend staan als de ‘Grote Mars van de Terugkeer’. Vanaf het begin werden die demonstraties met bloedige onderdrukking door het Israëlische leger beantwoord, met als doel hun krachtige weerklank bij de wereldwijde publieke opinie te onderdrukken.

Toch heeft het momentum van die protesten nooit de Westelijke Jordaanoever bereikt. Dat was deels te wijten aan het fragiele politieke klimaat daar en aan het ontbreken van een samenhangende visie op volksverzet binnen de Palestijnse Autoriteit (PA). Gebonden aan haar veiligheidssamenwerking met Israël heeft de PA onafhankelijke grassroots-mobilisatie actief ondermijnd en nauw samengewerkt met de kolonisator om te voorkomen dat die grassroots-mobilisatie voet aan de grond zou krijgen.

In mei 2021 vond een brede volksopstand plaats in heel Palestina, van de rivier tot aan de zee. Even leek het erop dat dit zou uitgroeien tot een langdurige, landelijke campagne van burgerlijk verzet. Maar de introductie van een militair element – in de vorm van raketaanvallen door Hamas – verstoorde het momentum en maakte een einde aan het potentieel van die door burgers geleide beweging. Ondanks het harde optreden van Israël was de kans er, maar die is niet volledig benut.

Die gemiste kansen hebben velen gesterkt in hun overtuiging dat grassrootsverzet – legaal, cultureel en artistiek – een van de meest veelbelovende manieren blijft om de Israëlische overheersing aan te vechten, misschien zelfs meer dan militair geweld. Zelfs Israëlische analisten geven nu toe dat de gebeurtenissen van 7 oktober en de daaropvolgende oorlog het prestige van het Israëlische leger hebben aangetast, een prestige dat ondanks decennia van misdadige acties opmerkelijk intact was gebleven.

Ondertussen gaat de strijd in het buitenland door: in internationale rechtbanken, op cultureel gebied, op straat en op universiteitscampussen. Naarmate de misdaden van Israël moeilijker te verbergen zijn, geven nieuwe golven van verontwaardiging en solidariteit een nieuwe vorm aan de berichtgeving in de media en het politieke debat. Het is op die slagvelden, waar schendingen van het internationaal recht een last worden voor de daders, dat het bouwwerk van apartheid en genocide uiteindelijk kan beginnen in te storten.

Een vonk uit Sakhnin

Een recente ontwikkeling wijst op een mogelijk keerpunt in de mobilisatie van Palestijnse burgers in Israël. In de noordelijke stad Sakhnin kwamen duizenden mensen bij elkaar voor een grote protestactie tegen de genocide in Gaza, terwijl in Jaffa een paar belangrijke figuren, waaronder Palestijnse parlementsleden en leden van het Hoge Comité voor Arabische Burgers van Israël, een driedaagse hongerstaking begonnen. Opvallend was de grote aanwezigheid van Israëlische Joden die tegen de bezetting zijn, een bemoedigend teken voor de toekomst van echt gezamenlijk verzet.

Vanuit Sakhnin verspreidden de protesten zich snel naar andere Palestijnse steden binnen de grenzen van 1948 – in Galilea, de Driehoek, de Naqab en de kuststreek. En nu, heel belangrijk, beginnen de echo’s van die beweging ook te klinken in de Westelijke Jordaanoever, zelfs al zitten de Palestijnen daar nog steeds klem tussen de dubbele onderdrukking van de Israëlische bezettingsmacht en hun PA-medewerkers.

Geïnspireerd door de hongerstaking van Palestijnse leiders in Israël zijn activisten en nationale figuren op de Westelijke Jordaanoever hun eigen staking begonnen – niet alleen uit solidariteit met Gaza, maar ook als middel voor politiek ontwaken. Hongerstakers in Ramallah, waar ik een dag bij was, spraken openhartig over hun directe inspiratie door de mobilisatie van Palestijnse burgers van Israël en hun leiders.

Dit artikel stond op +972 Magazine. Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.

Foto: Palestijnen en solidariteitsactivisten protesteren tegen de honger en genocide in Gaza, in Jaffa, centraal Israël, 25 juli 2025. (Oren Ziv/Activestills).